jaja
11-12-03, 10:51
Trouw, Podium, dinsdag 9 december 2003
Leenwoorden
Youssef Azghari
Onder leiding van arabist Jan Hoogland van de Universiteit van Nijmegen is een Nederlands-Arabische woordenboek verschenen. Eigenlijk moest het woordenboek binnen vier jaar klaar zijn, maar het heeft twaalf jaar geduurd.
In de praktijk bleek het lastig om voor een aantal Nederlandse (spreek)woorden een geschikte vertaling te vinden. Arabische equivalenten voor sommige Nederlandse woorden bestaan niet, zoals 'tweeverdieners' en 'roze driehoek', omdat deze woorden specifiek deel uitmaken van het Nederlandse sociaal-economische systeem. Bovendien zijn zulke woorden nog niet lang ingeburgerd in de Nederlandse taal. Het omschrijven ervan in het Arabisch is niet altijd het hoofdprobleem, wel het vinden van een juiste en kernachtige vertaling. Soms is een omschrijving zo omslachtig dat mensen voor het gemak een vreemd woord overnemen.
Tien jaar geleden deed ik onderzoek naar de invloed van Nederlandse leenwoorden in het Marokkaans Arabisch. De belangrijkste conclusie van mijn studie was toen dat Marokkanen in Nederland steeds meer Nederlandse woorden overnamen naarmate de gesprekken in het Marokkaans Arabisch informeler werden. Dit vond vooral plaats op het gebied van werk, sociale zekerheid, gezondheidszorg en onderwijs, met woorden zoals snipperdag, uitkering, ziekenfonds, stage en afspraak. Natuurlijk bestaat er in het Nederlands-Arabische woordenboek een Arabisch equivalent, maar in het dagelijks Marokkaans Arabisch gebruikt men toch vaker deze Nederlandse woorden.
Het nieuwe Arabisch-Nederlandse woordenboek voldoet aan de standaard die gesteld is door de Van Dale. Laten we dan eens kijken wat in het handwoordenboek van Van Dale staat over woorden als 'terrorist' en 'djihad'. Bij het woord 'terrorist' staat slechts als voorbeeld 'Palestijnse terroristen' genoemd. Djihad wordt vertaald als 'heilige oorlog van de islamieten', terwijl de stam van het woord afkomstig is van 'het zich inspannen'. Dat er een paar moslimextremisten zijn die de djihad als 'heilige oorlog' verstaan klopt, maar om alleen deze interpretatie te vermelden is dubieus.
Hoewel het woordenboek onmisbaar is als een handig instrument om een woord op te zoeken blijkt de betekenis van bepaalde woorden niet altijd heilig en volledig.
Het is helemaal lastig, ondanks de voorbeeldzinnen, om uit een woordenboek te halen hoe woorden in een cultuur precies ervaren worden en welke betekenis men daaraan geeft in het dagelijks leven. Daarvoor is de kennis van de cultuur van een vreemde taal nodig. Zo kun je de Arabische spreuk 'in sja'a Allah' letterlijk vertalen met 'als God het wil', maar het zegt nog niets over de beleving ervan.
Achter deze spreuk schuilt een andere wereld. Als een moslim bijvoorbeeld een belofte doet om iemand op te zoeken en hij eindigt met zo'n spreuk dan wil dat zeggen dat de belofte niet per se wordt waargemaakt. Het lot ligt immers in Allah's handen. Hoewel de als-god-het-wil-mentaliteit nog altijd populair is onder moslims, geven Marokkaanse Nederlanders er nu vaker de voorkeur aan om met elkaar exact een tijd af te spreken dan het aan Allah over te laten.
Dit is bijzonder omdat men binnen de Marokkaanse cultuur niet gewend is om van tevoren op een bepaalde tijd af te spreken of op tijd te komen. Je weet tenslotte nooit wat er gaat gebeuren. Met het structureel 'lenen' van het woord 'afspraak' lijken Marokkanen hier zich ook een stukje van de Nederlandse mentaliteit eigen te maken. Hierdoor krijgt de omgang met sociale relaties een nieuwe dimensie. Of deze omslag in het denken over tijdsbesef helemaal nieuw is, laat zich nog raden. Moslims van het allereerste uur moesten ruim veertien eeuwen geleden -volgens afspraak- behalve vijf keer per dag bidden en de ramadan vasten, ook vooral op tijd bidden en het vasten op tijd breken.
Copyright: Azghari, Youssef
Leenwoorden
Youssef Azghari
Onder leiding van arabist Jan Hoogland van de Universiteit van Nijmegen is een Nederlands-Arabische woordenboek verschenen. Eigenlijk moest het woordenboek binnen vier jaar klaar zijn, maar het heeft twaalf jaar geduurd.
In de praktijk bleek het lastig om voor een aantal Nederlandse (spreek)woorden een geschikte vertaling te vinden. Arabische equivalenten voor sommige Nederlandse woorden bestaan niet, zoals 'tweeverdieners' en 'roze driehoek', omdat deze woorden specifiek deel uitmaken van het Nederlandse sociaal-economische systeem. Bovendien zijn zulke woorden nog niet lang ingeburgerd in de Nederlandse taal. Het omschrijven ervan in het Arabisch is niet altijd het hoofdprobleem, wel het vinden van een juiste en kernachtige vertaling. Soms is een omschrijving zo omslachtig dat mensen voor het gemak een vreemd woord overnemen.
Tien jaar geleden deed ik onderzoek naar de invloed van Nederlandse leenwoorden in het Marokkaans Arabisch. De belangrijkste conclusie van mijn studie was toen dat Marokkanen in Nederland steeds meer Nederlandse woorden overnamen naarmate de gesprekken in het Marokkaans Arabisch informeler werden. Dit vond vooral plaats op het gebied van werk, sociale zekerheid, gezondheidszorg en onderwijs, met woorden zoals snipperdag, uitkering, ziekenfonds, stage en afspraak. Natuurlijk bestaat er in het Nederlands-Arabische woordenboek een Arabisch equivalent, maar in het dagelijks Marokkaans Arabisch gebruikt men toch vaker deze Nederlandse woorden.
Het nieuwe Arabisch-Nederlandse woordenboek voldoet aan de standaard die gesteld is door de Van Dale. Laten we dan eens kijken wat in het handwoordenboek van Van Dale staat over woorden als 'terrorist' en 'djihad'. Bij het woord 'terrorist' staat slechts als voorbeeld 'Palestijnse terroristen' genoemd. Djihad wordt vertaald als 'heilige oorlog van de islamieten', terwijl de stam van het woord afkomstig is van 'het zich inspannen'. Dat er een paar moslimextremisten zijn die de djihad als 'heilige oorlog' verstaan klopt, maar om alleen deze interpretatie te vermelden is dubieus.
Hoewel het woordenboek onmisbaar is als een handig instrument om een woord op te zoeken blijkt de betekenis van bepaalde woorden niet altijd heilig en volledig.
Het is helemaal lastig, ondanks de voorbeeldzinnen, om uit een woordenboek te halen hoe woorden in een cultuur precies ervaren worden en welke betekenis men daaraan geeft in het dagelijks leven. Daarvoor is de kennis van de cultuur van een vreemde taal nodig. Zo kun je de Arabische spreuk 'in sja'a Allah' letterlijk vertalen met 'als God het wil', maar het zegt nog niets over de beleving ervan.
Achter deze spreuk schuilt een andere wereld. Als een moslim bijvoorbeeld een belofte doet om iemand op te zoeken en hij eindigt met zo'n spreuk dan wil dat zeggen dat de belofte niet per se wordt waargemaakt. Het lot ligt immers in Allah's handen. Hoewel de als-god-het-wil-mentaliteit nog altijd populair is onder moslims, geven Marokkaanse Nederlanders er nu vaker de voorkeur aan om met elkaar exact een tijd af te spreken dan het aan Allah over te laten.
Dit is bijzonder omdat men binnen de Marokkaanse cultuur niet gewend is om van tevoren op een bepaalde tijd af te spreken of op tijd te komen. Je weet tenslotte nooit wat er gaat gebeuren. Met het structureel 'lenen' van het woord 'afspraak' lijken Marokkanen hier zich ook een stukje van de Nederlandse mentaliteit eigen te maken. Hierdoor krijgt de omgang met sociale relaties een nieuwe dimensie. Of deze omslag in het denken over tijdsbesef helemaal nieuw is, laat zich nog raden. Moslims van het allereerste uur moesten ruim veertien eeuwen geleden -volgens afspraak- behalve vijf keer per dag bidden en de ramadan vasten, ook vooral op tijd bidden en het vasten op tijd breken.
Copyright: Azghari, Youssef