Marsipulami
11-12-03, 23:50
Iraanse mensenrechtenactiviste neemt vandaag Vredesprijs in ontvangst
,,Mensen moeten vrij leren denken''
Van onze correspondent in Iran
Thomas Erdbrink 10/12/2003
TEHERAN -- De Iraanse mensenrechtenactiviste Shirin Ebadi neemt vandaag in Oslo de Nobelprijs voor de Vrede in ontvangst. Ze zet haar strijd tegen het Iraanse systeem voort, maar wil die niet leiden.
Shirin EBADI (56) is een vrouw van weinig woorden. Ze zit achter hetzelfde bureau waar ze al jaren zit, ergens in een kamertje in het souterrain van haar huis in een middenklassewijk in Teheran. De kelderverdieping is haar advocatenkantoor.
Behalve met de gewone rechtszaken als echtscheidingen en andere conflicten houdt Ebadi zich hier bezig met haar ,,Vereniging van Mensenrechtenverdedigers'', die politieke gevangenen kosteloos rechtsbijstand geeft. Daar is ze niet succesvol mee: de meeste zaken heeft ze verloren of zijn geschorst door de Iraanse rechtbanken. Drie jaar geleden belandde ze in de gevangenis wegens het `verstoren van de openbare orde' toen ze een video met bekentenissen van een conservatief knokploeglid openbaar maakte.
Nobelprijs of niet, de gedrongen vrouw gaat onvermoeibaar door met haar aanvallen op het Iraanse rechtssysteem. Met het wetboek en de internationale verklaring van de rechten van de mens in de hand, want dialoog en overtuiging zijn volgens haar de enige juiste manieren om onrecht te bestrijden. Van revoluties, opstanden en heroïsche figuren moet Ebadi niet hebben: ,,Die voorkomen juist dat mensen vrij leren denken'', zegt ze. ,,Ik wil geen symbool worden voor de Iraniërs, mensen moeten leren naar zichzelf te luisteren en niet naar leiders.''
Een symboolfunctie wil ze niet, maar de afgelopen maanden heeft ze wel menig Iraans heilig huisje omver geschopt. Tijdens een persconferentie in Parijs stond ze zonder het in Iran verplichte hoofddoekje de internationale pers te woord. Vandaag zal ze met een onbedekt hoofd de prijs -- uitgereikt door de Noorse koning -- in ontvangst nemen. Ze zal de koning ook de hand schudden. Handen schudden met iemand van de andere sekse is officieel verboden in Iran. Tijdens een studentenbijeenkomst in Teheran zes weken geleden deed ze dit ook al ten overstaan van zeker duizend toeschouwers. Toen ze op 14
oktober op het vliegveld van Teheran aankwam, gaf ze een speech ten overstaan van duizenden mensen en eiste ondubbelzinnig de vrijlating van alle politieke gevangenen in Iran.
Shirin Ebadi wil veranderingen in Iran, maar ze wil dat die van binnenuit komen en een fundament hebben. ,,Tijdens de protesten in Iran in juni reden mensen rond in toeterende auto's. Wat verander je daar nou mee? We moeten boeken schrijven, essays publiceren en toespraken geven. Alleen door dialoog kan Iran veranderen'', vindt de Nobelprijswinnares. ,,Als de mensen het willen, kan alles.''
Aan wilskracht heeft het Ebadi nooit ontbroken. Als eerste vrouwelijke rechter in Iran werd ze na de islamitische revolutie van 1979 gedegradeerd tot secretaresse van dezelfde rechtbank waar ze leiding aan gaf. De revolutie die waardigheid en gelijkheid voor de vrouw beloofde, bracht de sharia waarin was bepaald dat het leven van een vrouw de helft waard is van dat van een man. In plaats van koningin Farah Diba en al haar decadentie werd Fatima Zahra, de dochter van de profeet Mohammed, het nationale rolmodel voor vrouwen. Op diverse muurschilderingen in Iran worden vrouwen aan haar karaktereigenschappen herinnerd. Haar gelovigheid, kuisheid en goed huisvrouwschap. Shirin Ebadi focust liever op de andere kant van haar persoonlijkheid. ,,Ik bewonder Fatima om haar strijd tegen onrecht en als vechter voor haar eigen rechten'', zegt Ebadi. ,,Alle vrouwen zijn tegelijk huisvrouw, ik ook, maar het is Fatima's gevecht dat me écht interesseert.''
Haar kennis van de islam is een van de redenen waarom het Iraanse geestelijke establishment moeilijk greep kan krijgen op Ebadi. Anders dan andere belangrijke strijders voor de mensenrechten is de Nobelprijswinnares een overtuigd moslim die vijf keer per dag bidt en geestelijken van repliek kan dienen als ze hun interpretatie van de islam als waarheid brengen. Ze kent de koran en bestrijdt de geestelijken met hun eigen wapen.
,,Ik heb altijd gezegd dat islam niet tegen de democratie is. Dat mensenrechten en islam samen kunnen gaan. Ik strijd juist tegeneen patriarchale samenleving waar mannen het voor het zeggen hebben en op hun manier invulling aan ideeën geven'', zegt Ebadi. Ze neemt een flinke slok thee. ,,Is het ooit gebeurd dat mannen worden gedwongen folkloristische kleding te dragen? Zijn mannen ooit gedwongen in het Westen, het Oosten of islamitische landen om bijvoorbeeld een pak aan te trekken? Waarom zijn er altijd begrenzingen voor vrouwen en niet voor mannen?''
Bezorgd volgt ze de discussie die op dit moment in Frankrijk en Nederland heerst over het verbieden van hoofddoekjes op scholen. ,,Vrouwen weren omdat ze een hoofddoek dragen is precies hetzelfde als die verplichten'', zegt Ebadi. ,,Ik geloof in vrijheid. Vrijheid om de hoofddoek af te doen en vrijheid om hem op te zetten.''
Als Ebadi vandaag de Nobelprijs voor de Vrede in ontvangst neemt, zullen conservatieve Iraanse kranten weer knarsetanden van onvrede. ,,Iraanse vrouw wint 1,3
miljoen dollar'', schreef de krant Jomhori-e Islami smalend nadat het nieuws van de Nobelprijs bekend was gemaakt. Shirin Ebadi geeft er niet om. ,,Het is mijn wens om in een land te wonen waar geen politieke gevangenen zijn, waar de mensen kunnen zeggen wat ze denken én waar de pers kan schrijven wat ze wil.''
©Copyright De Standaard
,,Mensen moeten vrij leren denken''
Van onze correspondent in Iran
Thomas Erdbrink 10/12/2003
TEHERAN -- De Iraanse mensenrechtenactiviste Shirin Ebadi neemt vandaag in Oslo de Nobelprijs voor de Vrede in ontvangst. Ze zet haar strijd tegen het Iraanse systeem voort, maar wil die niet leiden.
Shirin EBADI (56) is een vrouw van weinig woorden. Ze zit achter hetzelfde bureau waar ze al jaren zit, ergens in een kamertje in het souterrain van haar huis in een middenklassewijk in Teheran. De kelderverdieping is haar advocatenkantoor.
Behalve met de gewone rechtszaken als echtscheidingen en andere conflicten houdt Ebadi zich hier bezig met haar ,,Vereniging van Mensenrechtenverdedigers'', die politieke gevangenen kosteloos rechtsbijstand geeft. Daar is ze niet succesvol mee: de meeste zaken heeft ze verloren of zijn geschorst door de Iraanse rechtbanken. Drie jaar geleden belandde ze in de gevangenis wegens het `verstoren van de openbare orde' toen ze een video met bekentenissen van een conservatief knokploeglid openbaar maakte.
Nobelprijs of niet, de gedrongen vrouw gaat onvermoeibaar door met haar aanvallen op het Iraanse rechtssysteem. Met het wetboek en de internationale verklaring van de rechten van de mens in de hand, want dialoog en overtuiging zijn volgens haar de enige juiste manieren om onrecht te bestrijden. Van revoluties, opstanden en heroïsche figuren moet Ebadi niet hebben: ,,Die voorkomen juist dat mensen vrij leren denken'', zegt ze. ,,Ik wil geen symbool worden voor de Iraniërs, mensen moeten leren naar zichzelf te luisteren en niet naar leiders.''
Een symboolfunctie wil ze niet, maar de afgelopen maanden heeft ze wel menig Iraans heilig huisje omver geschopt. Tijdens een persconferentie in Parijs stond ze zonder het in Iran verplichte hoofddoekje de internationale pers te woord. Vandaag zal ze met een onbedekt hoofd de prijs -- uitgereikt door de Noorse koning -- in ontvangst nemen. Ze zal de koning ook de hand schudden. Handen schudden met iemand van de andere sekse is officieel verboden in Iran. Tijdens een studentenbijeenkomst in Teheran zes weken geleden deed ze dit ook al ten overstaan van zeker duizend toeschouwers. Toen ze op 14
oktober op het vliegveld van Teheran aankwam, gaf ze een speech ten overstaan van duizenden mensen en eiste ondubbelzinnig de vrijlating van alle politieke gevangenen in Iran.
Shirin Ebadi wil veranderingen in Iran, maar ze wil dat die van binnenuit komen en een fundament hebben. ,,Tijdens de protesten in Iran in juni reden mensen rond in toeterende auto's. Wat verander je daar nou mee? We moeten boeken schrijven, essays publiceren en toespraken geven. Alleen door dialoog kan Iran veranderen'', vindt de Nobelprijswinnares. ,,Als de mensen het willen, kan alles.''
Aan wilskracht heeft het Ebadi nooit ontbroken. Als eerste vrouwelijke rechter in Iran werd ze na de islamitische revolutie van 1979 gedegradeerd tot secretaresse van dezelfde rechtbank waar ze leiding aan gaf. De revolutie die waardigheid en gelijkheid voor de vrouw beloofde, bracht de sharia waarin was bepaald dat het leven van een vrouw de helft waard is van dat van een man. In plaats van koningin Farah Diba en al haar decadentie werd Fatima Zahra, de dochter van de profeet Mohammed, het nationale rolmodel voor vrouwen. Op diverse muurschilderingen in Iran worden vrouwen aan haar karaktereigenschappen herinnerd. Haar gelovigheid, kuisheid en goed huisvrouwschap. Shirin Ebadi focust liever op de andere kant van haar persoonlijkheid. ,,Ik bewonder Fatima om haar strijd tegen onrecht en als vechter voor haar eigen rechten'', zegt Ebadi. ,,Alle vrouwen zijn tegelijk huisvrouw, ik ook, maar het is Fatima's gevecht dat me écht interesseert.''
Haar kennis van de islam is een van de redenen waarom het Iraanse geestelijke establishment moeilijk greep kan krijgen op Ebadi. Anders dan andere belangrijke strijders voor de mensenrechten is de Nobelprijswinnares een overtuigd moslim die vijf keer per dag bidt en geestelijken van repliek kan dienen als ze hun interpretatie van de islam als waarheid brengen. Ze kent de koran en bestrijdt de geestelijken met hun eigen wapen.
,,Ik heb altijd gezegd dat islam niet tegen de democratie is. Dat mensenrechten en islam samen kunnen gaan. Ik strijd juist tegeneen patriarchale samenleving waar mannen het voor het zeggen hebben en op hun manier invulling aan ideeën geven'', zegt Ebadi. Ze neemt een flinke slok thee. ,,Is het ooit gebeurd dat mannen worden gedwongen folkloristische kleding te dragen? Zijn mannen ooit gedwongen in het Westen, het Oosten of islamitische landen om bijvoorbeeld een pak aan te trekken? Waarom zijn er altijd begrenzingen voor vrouwen en niet voor mannen?''
Bezorgd volgt ze de discussie die op dit moment in Frankrijk en Nederland heerst over het verbieden van hoofddoekjes op scholen. ,,Vrouwen weren omdat ze een hoofddoek dragen is precies hetzelfde als die verplichten'', zegt Ebadi. ,,Ik geloof in vrijheid. Vrijheid om de hoofddoek af te doen en vrijheid om hem op te zetten.''
Als Ebadi vandaag de Nobelprijs voor de Vrede in ontvangst neemt, zullen conservatieve Iraanse kranten weer knarsetanden van onvrede. ,,Iraanse vrouw wint 1,3
miljoen dollar'', schreef de krant Jomhori-e Islami smalend nadat het nieuws van de Nobelprijs bekend was gemaakt. Shirin Ebadi geeft er niet om. ,,Het is mijn wens om in een land te wonen waar geen politieke gevangenen zijn, waar de mensen kunnen zeggen wat ze denken én waar de pers kan schrijven wat ze wil.''
©Copyright De Standaard