Marsipulami
15-12-03, 18:29
Oorlog om een lapje stof
President Jacques Chirac beslist volgende week of er in Frankrijk een verbod komt op ,,ostentatieve religieuze symbolen'' op school. Dat zou ook gelden voor kruisen en keppels, maar in de eerste plaats is het bedoeld tegen de islamitische hoofddoek. Ook in twee Duitse deelstaten is een verbod in de maak. Is de hoofddoek symbool van onderdrukking of van trots? Bestrijdt een wet extremismen of wakkert hij ze aan? De hoofddoek in vijf vragen.
Waarom een hoofddoek? De gezichten van Lila en Alma Lévy-Omari zijn niet weg te branden uit de Franse media. De tienerzussen uit Aubervilliers, een voorstad van Parijs, werden in oktober van school gestuurd omdat ze hun hoofddoek niet wilden afdoen. Het is niet hun familie die hen onder druk gezet had om het hoofd te bedekken zodra ze een voet buiten zetten. Hun vader is joods, hun moeder een niet-praktiserende moslima. Voor Lila is het eenvoudig: ,,Ik draag de hoofddoek omdat ik gelovig ben.''
Niet iedereen vindt het glashelder. Op 10 oktober getuigde Fadéla Amara voor de commissie-Stasi die de president Jacques Chirac adviseerde over een verbod op de hoofddoek op school. Amara is het boegbeeld van Ni putes ni soumises , een organisatie uit de cités die vecht voor de rechten van allochtone vrouwen, niet het minst tegen de eigen gemeenschap. Zij is de spreekbuis van ,,de zwijgende meerderheid die de hoofddoek niet wil dragen en die onder druk wordt gezet''.
Niet door ouders, zoals vroeger. Maar door ,,de soldaten van het groene fascisme (groen is de kleur van de islam, red.) die zeggen dat het een kwestie van tijd is voor ze hier een islamitische staat oprichten''. Voor die islamisten is alleen een vrouw met een hoofddoek een ,,deugdzame'' vrouw en jonge mannen pikken daarop in. De hoofddoek is voor de meisjes als een pantser, een signaal aan mannen dat ze hen op straat met rust moeten laten. Het is oorlog in de cité , zeggen moslima's, en de hoofddoek geeft hen, hoe pervers ook, bewegingsvrijheid.
Wat daarbij opvalt, is hoeveel hoogopgeleide jonge vrouwen hem dragen. Amara ziet hen als de ,,voorhoede van de extremisten''. Maar er is een andere interpretatie. Aan de Erasmusuniversiteit in Rotterdam onderzoekt Mira van Kuijeren de hoofddoek in Frankrijk en Nederland. Moslima's, zegt ze, gaan aan de hogeschool of universiteit nadenken over wat de islam betekent voor vrouwen. ,,Zo'n meisje gaat haar religie zelf actief herinterpreteren, zoals Calvijn deed met het christendom. Een protestantse islam als het ware'', zegt ze in het NRC Handelsblad .
De hoofddoek wordt een ,,geuzenbanier'', een uiting van trots over een godsdienst die sinds de aanslagen van 11 september onder vuur ligt, trots over een gemeenschap die in de marge van de samenleving bengelt. Een protest tegen discriminatie van allochtonen.
Een rebellie ook. Elke kinderpsycholoog weet: hoe harder je roept dat het slecht is, hoe liever een kind het doet. En sommige meisjes in Londen, Parijs of Brussel spelen gewoon met het idee. In het straatbeeld duiken hoofddoeken op met Calvin Klein -logo of in felle kleuren. Hijab chic. Als, zoals de Marokkaanse advocate Maria Bahnini schreef in Libération , ,,een bizarre mengeling van religie, rebellie en Star Academy ''.
Vrouwenrecht of vrouwenonrecht? Compromissen zijn lastig als voor- en tegenstanders dezelfde argumenten en waarden inroepen ter verdediging. In de discussie over de hoofddoek op school werpen beide kampen zich op als de verdedigers van de vrouwenrechten. ,,De hoofddoek'', zei Chahdorrt Djavann voor de Franse Stasi-commissie op 19
september, ,,is het symbool van de onderwerping van de vrouw''. Deze Iraanse die nu in Frankrijk woont, schreef met Bás les voiles een messcherp pamflet tegen de hoofddoek.
,,Met de hoofddoek probeert men meisjes in te peperen dat zij minder waard zijn, dat zij zich moeten schamen over hun lichaam, hun seksualiteit. (...) Door een meisje een sluier te doen dragen, maak je van haar een seksueel object en ontneem je haar de kans om een echt denkend mens te worden. Zij heeft geen rechten, hij heeft rechten over haar.'' Een pleidooi dat een echo kreeg in een petitie van het glossy Elle vorige week, die de hoofddoek ,,een onaanvaardbare discriminatie noemde''. Het was ook in Duitsland het argument voor Beieren en Baden-Würtenberg om een verbod te bepleiten.
Dat de koran vrouwen -- én mannen -- vraagt om zich bescheiden te kleden en vrouwen om ,,hun sieraad'' te bedekken, roepen moslims in om de hoofddoek te verantwoorden. Een vrouw oogst er respect mee. Mager argument, zegt moslimfeministe en columniste van The Independent Yasmin Alibhai-Brown. ,,Moslims rijden toch ook niet op kamelen door de Britse straten omdat de Profeet dat deed.'' En: respect verdien je met wie je bent, niet met een lap stof.
Maar zij is ook scherp voor ,,blanke feministes die de hoofddoek dogmatisch zien als symbool van onderdrukking hoewel meer en meer moslima's in Europa er echt zelf voor kiezen. Het feminisme draait om keuze, zelfs als vrouwen keuzes maken die andere feministes onaanvaardbaar vinden''.
Vraag is of de hoofddoek het juiste strijdpunt is voor een islamitische feministische golf in Europa. Want de negatieve connotatie is er. In landen als Iran en Saudi-Arabië krijgen vrouwen het keihard te verduren van de religieuze politie voor een lokje haar of een stukje enkel. Het idee dat de hoofddoek of sluier moslimvrouwen bevrijdt van de druk om slank en mooi te zijn is trouwens een mythe. Onderzoek heeft uitgewezen dat vrouwen in Iran meer eetstoornissen hebben dan Iraanse vrouwen in de Verenigde Staten.
Waarom brandt het in Frankrijk en niet in Groot-Brittannië? Een blik op de kaart leert dat een verbod op de hoofddoek op school in Frankrijk een primeur zou zijn voor Europa. In landen als Italië leeft de discussie niet. Daar zijn nog veel migranten aan het werk met echtgenote en kinderen in het land van oorsprong; het thema speelt er minder. Enkele Duitse deelstaten kunnen binnenkort een verbod hebben op ,,religieuze symbolen'' op school. Baden-Würtenberg en Beieren hebben wetsontwerpen die in 2004 waarschijnlijk goedgekeurd worden. Dat van Beieren stuit trouwens op grondwettelijke problemen van gelijke behandeling, want christelijke en joodse symbolen krijgen een uitzondering in het verbod.
Elders in Europa is er gekozen voor pragmatisme (zie kaart) , het meest zo in Groot-Brittannië. Kinderen mogen volgens een richtlijn van de overheid hun religieuze hoofddeksel en symbool dragen. Een lerares uit Peterborough moet er binnenkort terechtstaan voor geweldpleging met religieuze motieven omdat zij een meisje in de klas de hoofddoek aftrok. De Londense politie voorziet voor haar moslimagentes een hoofddoek die past bij het uniform, net zoals sikh-politiemensen hun tulband kunnen dragen.
In een land waar de koningin aan het hoofd staat van een kerk is de scheiding tussen kerk en staat niet echt een punt van discussie. Bovendien gelooft Groot-Brittannië dat het zijn minderheden het beste integreert door hen onder de Britse vlag ruimte te geven voor hun identiteit. In Frankrijk is de scheiding tussen kerk en staat hard bevochten en wordt ze fel verdedigd. De scholen moeten Franse burgers afleveren, trouw aan liberté, égalité en fraternité. Het verschil wordt gewist. En het botst met een generatie jonge Franse moslims. ,,Ik ben Franse'', zegt Lila Lévy-Omari die de hoofddoek niet wil afdoen. ,,Ik ben hier geboren. Welke zijn dan de criteria om Frans te zijn?''
Waarom de hoofddoek verbieden een goed idee is De Franse Stasi-commissie, die aanraadt om een verbod op ,,ostentatieve religieuze symbolen'' op school en in openbare diensten in te voeren, schoof -- naast de scheiding van kerk en staat --opvallend het veiligheidsargument naar voor. ,,Secularisme betekent respect voor verschillen. Maar we moeten beseffen dat er in Frankrijk gedragingen zijn die we niet kunnen tolereren, dat er zonder twijfel krachten zijn die de republiek willen destabiliseren'', doelend op integristen.
11 september heeft Europa gevoelig gemaakt voor de link tussen terrorisme en het islamitisch integrisme.
De commissie toonde zich ,,geschrokken'' door incidenten in scholen en ziekenhuizen, waar nu sommige islamitische vrouwen bijvoorbeeld weigeren door een mannelijke arts behandeld te worden. Moslims zijn in Frankrijk met 5
miljoen (3,5 miljoen in Duitsland, 1,6 miljoen in Groot-Brittannië, 500.000 in België, 900.000 in Nederland), de islam is er de tweede grootste religie. Kunnen Europese democratieën tolereren wat riskeert zelf intolerant te worden? Het is beter om nu afspraken te maken over wat kan en wat niet kan.
Met een verbod geven de voorstanders in Frankrijk en Duitsland ook de islamitische vrouw die wil ontvoogden een duw in de rug. Bovendien weten scholen, leerlingen en leerkrachten waar ze aan toe zijn, in plaats van het kat-en-muisspel dat het gezag van de leerkrachten ondermijnt.
Waarom de hoofddoek verbieden op school een slecht idee is Waarom vindt men de hoofddoek bedreigend en de keppel niet? Door de associatie met de militante islam. ,,Als die echt gevaarlijk is voor de openbare orde en veiligheid, zijn er wetten om die aan te pakken'', zegt politicoloog Mustapha Benchenane van de Universiteit Paris V in Le Monde . Laat moslims hun godsdienst vrij beleven, zolang ze niemand voor de voeten lopen.
Sinds het begin van het schooljaar zijn in Frankrijk 1.256 incidenten gesignaleerd met de hoofddoek; vier meisjes zijn van school gestuurd. Velen zijn niet doof voor dialoog. Verbied echter de hoofddoek, en hij zal niet weg te branden zijn. Ook moslima's zullen de islam geviseerd zien en de hoofddoek als tegenreactie opzetten. En waar gaan die meisjes die dan van school gestuurd worden heen? Zijn islamscholen een betere oplossing? Laat hen doen: zo'n hoofddoek op school went en de overheid slaat extremisten een wapen uit handen waarmee ze kunnen mobiliseren.
Ook Fadéla Amara van Ni putes ni soumises is tegen een wettelijk verbod. Het geeft de overheid de illusie dat ze iets doet, terwijl de hoofddoek een symptoom is. Van een generatie die zich terugplooit op haar godsdienst, op haar identiteit als moslim omdat ze in de marge van de samenleving wordt geduwd. Omdat ze woont in trieste cités , afhaakt in concentratiescholen, geweigerd wordt aan discotheken, beleefd afgewezen wordt door werkgevers, buitengekeken wordt door eigenaars. ,,De echte inzet voor de Republiek is het verdwijnen van dit getto, de strijd tegen de discriminatie.''
Isa Van Dorsselaer
www.standaard.be
President Jacques Chirac beslist volgende week of er in Frankrijk een verbod komt op ,,ostentatieve religieuze symbolen'' op school. Dat zou ook gelden voor kruisen en keppels, maar in de eerste plaats is het bedoeld tegen de islamitische hoofddoek. Ook in twee Duitse deelstaten is een verbod in de maak. Is de hoofddoek symbool van onderdrukking of van trots? Bestrijdt een wet extremismen of wakkert hij ze aan? De hoofddoek in vijf vragen.
Waarom een hoofddoek? De gezichten van Lila en Alma Lévy-Omari zijn niet weg te branden uit de Franse media. De tienerzussen uit Aubervilliers, een voorstad van Parijs, werden in oktober van school gestuurd omdat ze hun hoofddoek niet wilden afdoen. Het is niet hun familie die hen onder druk gezet had om het hoofd te bedekken zodra ze een voet buiten zetten. Hun vader is joods, hun moeder een niet-praktiserende moslima. Voor Lila is het eenvoudig: ,,Ik draag de hoofddoek omdat ik gelovig ben.''
Niet iedereen vindt het glashelder. Op 10 oktober getuigde Fadéla Amara voor de commissie-Stasi die de president Jacques Chirac adviseerde over een verbod op de hoofddoek op school. Amara is het boegbeeld van Ni putes ni soumises , een organisatie uit de cités die vecht voor de rechten van allochtone vrouwen, niet het minst tegen de eigen gemeenschap. Zij is de spreekbuis van ,,de zwijgende meerderheid die de hoofddoek niet wil dragen en die onder druk wordt gezet''.
Niet door ouders, zoals vroeger. Maar door ,,de soldaten van het groene fascisme (groen is de kleur van de islam, red.) die zeggen dat het een kwestie van tijd is voor ze hier een islamitische staat oprichten''. Voor die islamisten is alleen een vrouw met een hoofddoek een ,,deugdzame'' vrouw en jonge mannen pikken daarop in. De hoofddoek is voor de meisjes als een pantser, een signaal aan mannen dat ze hen op straat met rust moeten laten. Het is oorlog in de cité , zeggen moslima's, en de hoofddoek geeft hen, hoe pervers ook, bewegingsvrijheid.
Wat daarbij opvalt, is hoeveel hoogopgeleide jonge vrouwen hem dragen. Amara ziet hen als de ,,voorhoede van de extremisten''. Maar er is een andere interpretatie. Aan de Erasmusuniversiteit in Rotterdam onderzoekt Mira van Kuijeren de hoofddoek in Frankrijk en Nederland. Moslima's, zegt ze, gaan aan de hogeschool of universiteit nadenken over wat de islam betekent voor vrouwen. ,,Zo'n meisje gaat haar religie zelf actief herinterpreteren, zoals Calvijn deed met het christendom. Een protestantse islam als het ware'', zegt ze in het NRC Handelsblad .
De hoofddoek wordt een ,,geuzenbanier'', een uiting van trots over een godsdienst die sinds de aanslagen van 11 september onder vuur ligt, trots over een gemeenschap die in de marge van de samenleving bengelt. Een protest tegen discriminatie van allochtonen.
Een rebellie ook. Elke kinderpsycholoog weet: hoe harder je roept dat het slecht is, hoe liever een kind het doet. En sommige meisjes in Londen, Parijs of Brussel spelen gewoon met het idee. In het straatbeeld duiken hoofddoeken op met Calvin Klein -logo of in felle kleuren. Hijab chic. Als, zoals de Marokkaanse advocate Maria Bahnini schreef in Libération , ,,een bizarre mengeling van religie, rebellie en Star Academy ''.
Vrouwenrecht of vrouwenonrecht? Compromissen zijn lastig als voor- en tegenstanders dezelfde argumenten en waarden inroepen ter verdediging. In de discussie over de hoofddoek op school werpen beide kampen zich op als de verdedigers van de vrouwenrechten. ,,De hoofddoek'', zei Chahdorrt Djavann voor de Franse Stasi-commissie op 19
september, ,,is het symbool van de onderwerping van de vrouw''. Deze Iraanse die nu in Frankrijk woont, schreef met Bás les voiles een messcherp pamflet tegen de hoofddoek.
,,Met de hoofddoek probeert men meisjes in te peperen dat zij minder waard zijn, dat zij zich moeten schamen over hun lichaam, hun seksualiteit. (...) Door een meisje een sluier te doen dragen, maak je van haar een seksueel object en ontneem je haar de kans om een echt denkend mens te worden. Zij heeft geen rechten, hij heeft rechten over haar.'' Een pleidooi dat een echo kreeg in een petitie van het glossy Elle vorige week, die de hoofddoek ,,een onaanvaardbare discriminatie noemde''. Het was ook in Duitsland het argument voor Beieren en Baden-Würtenberg om een verbod te bepleiten.
Dat de koran vrouwen -- én mannen -- vraagt om zich bescheiden te kleden en vrouwen om ,,hun sieraad'' te bedekken, roepen moslims in om de hoofddoek te verantwoorden. Een vrouw oogst er respect mee. Mager argument, zegt moslimfeministe en columniste van The Independent Yasmin Alibhai-Brown. ,,Moslims rijden toch ook niet op kamelen door de Britse straten omdat de Profeet dat deed.'' En: respect verdien je met wie je bent, niet met een lap stof.
Maar zij is ook scherp voor ,,blanke feministes die de hoofddoek dogmatisch zien als symbool van onderdrukking hoewel meer en meer moslima's in Europa er echt zelf voor kiezen. Het feminisme draait om keuze, zelfs als vrouwen keuzes maken die andere feministes onaanvaardbaar vinden''.
Vraag is of de hoofddoek het juiste strijdpunt is voor een islamitische feministische golf in Europa. Want de negatieve connotatie is er. In landen als Iran en Saudi-Arabië krijgen vrouwen het keihard te verduren van de religieuze politie voor een lokje haar of een stukje enkel. Het idee dat de hoofddoek of sluier moslimvrouwen bevrijdt van de druk om slank en mooi te zijn is trouwens een mythe. Onderzoek heeft uitgewezen dat vrouwen in Iran meer eetstoornissen hebben dan Iraanse vrouwen in de Verenigde Staten.
Waarom brandt het in Frankrijk en niet in Groot-Brittannië? Een blik op de kaart leert dat een verbod op de hoofddoek op school in Frankrijk een primeur zou zijn voor Europa. In landen als Italië leeft de discussie niet. Daar zijn nog veel migranten aan het werk met echtgenote en kinderen in het land van oorsprong; het thema speelt er minder. Enkele Duitse deelstaten kunnen binnenkort een verbod hebben op ,,religieuze symbolen'' op school. Baden-Würtenberg en Beieren hebben wetsontwerpen die in 2004 waarschijnlijk goedgekeurd worden. Dat van Beieren stuit trouwens op grondwettelijke problemen van gelijke behandeling, want christelijke en joodse symbolen krijgen een uitzondering in het verbod.
Elders in Europa is er gekozen voor pragmatisme (zie kaart) , het meest zo in Groot-Brittannië. Kinderen mogen volgens een richtlijn van de overheid hun religieuze hoofddeksel en symbool dragen. Een lerares uit Peterborough moet er binnenkort terechtstaan voor geweldpleging met religieuze motieven omdat zij een meisje in de klas de hoofddoek aftrok. De Londense politie voorziet voor haar moslimagentes een hoofddoek die past bij het uniform, net zoals sikh-politiemensen hun tulband kunnen dragen.
In een land waar de koningin aan het hoofd staat van een kerk is de scheiding tussen kerk en staat niet echt een punt van discussie. Bovendien gelooft Groot-Brittannië dat het zijn minderheden het beste integreert door hen onder de Britse vlag ruimte te geven voor hun identiteit. In Frankrijk is de scheiding tussen kerk en staat hard bevochten en wordt ze fel verdedigd. De scholen moeten Franse burgers afleveren, trouw aan liberté, égalité en fraternité. Het verschil wordt gewist. En het botst met een generatie jonge Franse moslims. ,,Ik ben Franse'', zegt Lila Lévy-Omari die de hoofddoek niet wil afdoen. ,,Ik ben hier geboren. Welke zijn dan de criteria om Frans te zijn?''
Waarom de hoofddoek verbieden een goed idee is De Franse Stasi-commissie, die aanraadt om een verbod op ,,ostentatieve religieuze symbolen'' op school en in openbare diensten in te voeren, schoof -- naast de scheiding van kerk en staat --opvallend het veiligheidsargument naar voor. ,,Secularisme betekent respect voor verschillen. Maar we moeten beseffen dat er in Frankrijk gedragingen zijn die we niet kunnen tolereren, dat er zonder twijfel krachten zijn die de republiek willen destabiliseren'', doelend op integristen.
11 september heeft Europa gevoelig gemaakt voor de link tussen terrorisme en het islamitisch integrisme.
De commissie toonde zich ,,geschrokken'' door incidenten in scholen en ziekenhuizen, waar nu sommige islamitische vrouwen bijvoorbeeld weigeren door een mannelijke arts behandeld te worden. Moslims zijn in Frankrijk met 5
miljoen (3,5 miljoen in Duitsland, 1,6 miljoen in Groot-Brittannië, 500.000 in België, 900.000 in Nederland), de islam is er de tweede grootste religie. Kunnen Europese democratieën tolereren wat riskeert zelf intolerant te worden? Het is beter om nu afspraken te maken over wat kan en wat niet kan.
Met een verbod geven de voorstanders in Frankrijk en Duitsland ook de islamitische vrouw die wil ontvoogden een duw in de rug. Bovendien weten scholen, leerlingen en leerkrachten waar ze aan toe zijn, in plaats van het kat-en-muisspel dat het gezag van de leerkrachten ondermijnt.
Waarom de hoofddoek verbieden op school een slecht idee is Waarom vindt men de hoofddoek bedreigend en de keppel niet? Door de associatie met de militante islam. ,,Als die echt gevaarlijk is voor de openbare orde en veiligheid, zijn er wetten om die aan te pakken'', zegt politicoloog Mustapha Benchenane van de Universiteit Paris V in Le Monde . Laat moslims hun godsdienst vrij beleven, zolang ze niemand voor de voeten lopen.
Sinds het begin van het schooljaar zijn in Frankrijk 1.256 incidenten gesignaleerd met de hoofddoek; vier meisjes zijn van school gestuurd. Velen zijn niet doof voor dialoog. Verbied echter de hoofddoek, en hij zal niet weg te branden zijn. Ook moslima's zullen de islam geviseerd zien en de hoofddoek als tegenreactie opzetten. En waar gaan die meisjes die dan van school gestuurd worden heen? Zijn islamscholen een betere oplossing? Laat hen doen: zo'n hoofddoek op school went en de overheid slaat extremisten een wapen uit handen waarmee ze kunnen mobiliseren.
Ook Fadéla Amara van Ni putes ni soumises is tegen een wettelijk verbod. Het geeft de overheid de illusie dat ze iets doet, terwijl de hoofddoek een symptoom is. Van een generatie die zich terugplooit op haar godsdienst, op haar identiteit als moslim omdat ze in de marge van de samenleving wordt geduwd. Omdat ze woont in trieste cités , afhaakt in concentratiescholen, geweigerd wordt aan discotheken, beleefd afgewezen wordt door werkgevers, buitengekeken wordt door eigenaars. ,,De echte inzet voor de Republiek is het verdwijnen van dit getto, de strijd tegen de discriminatie.''
Isa Van Dorsselaer
www.standaard.be