T.A.F.K.A.Z
23-12-03, 23:10
Integratie / Wouter Bos: strengere eisen aan immigrant
door Cees van der Laan en Lex Oomkes
2003-12-23
Nog voor de zomer probeert een PvdA-commissie een sociaal-democratisch antwoord te formuleren op maatschappelijke vraagstukken als integratie van minderheden en immigratie. PvdA-leider Wouter Bos geeft alvast een paar voorzetten voor de richting die die antwoorden zullen uitgaan.
Het politieke debat over de integratie van minderheden in de Nederlandse samenleving lijkt gedomineerd te worden door de VVD. Het was de VVD die de kamercommissie integratiebeleid min of meer overbodig verklaarde met de constatering van fractievoorzitter Van Aartsen, dat het integratiebeleid volkomen mislukt is. En het was het liberale kamerlid Ayaan Hirsi Ali dat de knuppel in het hoenderhok gooide, met haar motie tegen het islamitisch bijzonder onderwijs.
Vergeleken met de VVD lijkt de bemoeienis van andere grote politieke partijen in het integratiedebat al gauw op pogingen op de rem te trappen. De VVD is in de aanval, de anderen moeten verdedigen.
Wouter Bos, de politiek leider van de PvdA, is echter niet onder de indruk van de dominantie van de liberalen. ,,Voorzover de VVD het initiatief heeft is dat alleen een kwestie van hard schreeuwen. Effectieve oplossingen hebben ze niet'', meent hij. Op dat onderdeel van het debat heeft zijn partij het antwoord klaar en ook breder begint Bos een idee te krijgen waar het beleid naar toe zal moeten. Nederland is een immigratieland, wat hem betreft, maar het beleid zal veel meer gericht moeten worden op de vraag wie wij hier dan wel binnen de grenzen willen hebben en met welke rechten en plichten.
Bos: ,,De motie van Hirsi Ali kwam er op neer dat zij scholen met een bevolking uit één bepaalde etnische groep wil verbieden. Dat betekent bijvoorbeeld dat je half Amsterdam elders op school moet doen. Maar het vreemde is dat de partij niet de enig mogelijke conclusie uit dat standpunt trekt. Als je mono-etnische scholen wil verbieden, pleit je namelijk voor gedwongen spreiding van allochtone leerlingen over scholen. Dan krijgen we ook zoiets als gedwongen leerlingenvervoer voor allochtone en autochtone leerlingen. Dat mag je bepleiten, maar zeg dat dan ook eens ronduit. Ik ken namelijk geen liberaal die dat durft te verdedigen.''
,,Ik heb in mijn speech tijdens het partijcongres gezegd dat ik me afvraag of de emancipatie van moslimkinderen gebaat is bij onderwijs in eigen kring. Even afgezien van het feit dat het de vrijheid van de ouders is een school te kiezen -dat blijf ik vinden-, de VVD maakt de fout zich op slechts vier procent van de leerlingen met grote achterstanden te richten. Wij willen ons op alle kinderen met achterstanden richten en niet alleen op die in het islamitisch onderwijs. Dus: geen bezuinigingen op het achterstandenbeleid, extra eisen aan schoolbesturen en lesprogramma's en een acceptatieplicht in het bijzonder onderwijs, als de ouders de grondslag respecteren.''
U accepteert het bijzonder onderwijs? Uw partijgenoot, de Amsterdamse wethouder Oudkerk, lijkt daarvan af te willen.
,,Er zat een interessant aspect aan wat Oudkerk gezegd heeft. Zijn stelling is dat bijzonder onderwijs tegenwoordig niet voor de ouders bedoeld lijkt te zijn, maar voor de schoolbesturen. Om kinderen die hen niet bevallen, omdat ze grote achterstanden hebben, te kunnen weigeren. Ik zeg daarom, voer een acceptatieplicht in.''
,,We bevinden ons naar mijn stellige overtuigiging nu in een tussenfase. Kijk naar Utrecht. Daar is na de sluiting van het Niels Stensen-college inmiddels geen openbaar voortgezet onderwijs meer. Eerst was er een witte vlucht naar de bijzondere scholen. Maar die is gevolgd door een vlucht van kansrijke allochtone leerlingen. De verdeling witte-zwarte scholen wordt straks een verdeling kansarm-kansrijk. Ik verwijt dat niemand. Zeker ouders hebben het volste recht te kiezen voor het beste onderwijs. Maar, de goeie niet te na gesproken, bijzondere scholen doen wel degelijk aan selectie.''
Hoe je het ook wendt of keert, op een gegeven moment loop je dan toch tegen artikel 23 van de grondwet aan, de vrijheid van onderwijs.
,,Dat weet ik niet. Ik maak me wel zorgen wat dat betreft. Als de houding van het CDA nietsdoen blijft en blijft verwijzen naar artikel 23 en dat er daarom niets mag, dan worden de problemen alleen maar groter. Als het CDA het bijzonder onderwijs wil behouden, dan moet de partij meedenken over de vraag hoe het bijzonder onderwijs kan bijdragen aan integratie van minderheden. Een islamitisiche zuil, zoals nog wel eens in christen-democratische kringen geopperd, is de oplossing niet. Hoe kun je nu pleiten voor verzuiling in een inmiddels verder ontzuilde samenleving? Bovendien is er een groot verschil: het islamitisch onderwijs is nauw verbonden met achterstanden, grote stadsproblematiek en migratie. Bij de gereformeerde zuil, om een voorbeeld te noemen dat vaak ter verdediging van het islamitisch onderwijs wordt aangeroepen, was daar nooit sprake van.''
De PvdA heeft inmiddels een brede commissie ingesteld die, hoopt Bos, nog voor de zomer met aanbevelingen komt voor standpunten over het hele terrein van immigratie en integratie. In de afgelopen maanden spreidde de partij ogenschijnlijk grote verdeeldheid ten toon.
Is immigratie volgens u een bedreiging voor de Nederlandse samenleving of pure noodzaak?
,,Op de langere termijn is het onontkoombaar dat we een immigratiebeleid ontwikkelen. Nederland heeft over tien jaar tot twintig jaar op alle niveaus van de arbeidsmarkt nieuwe werknemers nodig. Nu is het beleid er nog op gericht zoveel mogelijk mensen buiten de grenzen te houden. Dit wakkert enerzijds de illegaliteit enorm aan. Anderzijds houd je ook mensen buiten die je echt nodig hebt. Illegaliteit vind ik zelf het grootste probleem. Veel problemen rond overbewoning, criminaliteit en drugsgebruik hangen daar mee samen.''
Over de consequenties van een immigratiebeleid heeft Bos nog geen afgeronde mening -,,Ik trap de bal af.'' Wel laat hij zich graag inspireren door traditionele immigratielanden als de Verenigde Staten, Canada, Australië en Nieuw-Zeeland. ,,In navolging van oud-minister Van Boxtel zeg ik dat Nederland een immigratieland is. Vanuit die invalshoek kun je een kosten en baten-analyse op immigratie loslaten. Immigranten leveren geld op door hun bijdrage aan de economie, maar kunnen ook geld kosten als ze ziek of werkloos worden. Je kunt eisen stellen aan mensen die je wilt toelaten, aan taal, opleidingen, arbeidsverleden etc. Immigratielanden als de VS en Canada doen dat ook. Opvallend is, kijkend naar die landen, dat het kennelijk geen probleem is dat de migranten hun eigen identiteit en cultuur meenemen, overal in Amerika vind je de eigen gemeenschappen terug, little Italy's, Chinatowns en Sloveense gemeenschappen. Als in Nederland Turken op straat een Turkse voetbaloverwinning vieren, wordt dat gezien als een gebrek aan integratie.''
Maar Nederland is de Verenigde Staten toch niet?
,,Nee, zeker niet. Er is hier om te beginnen minder ruimte. Ze zitten daar niet op elkaars lip. Daarom kunnen daar wellicht bepaalde dingen wel, die hier niet kunnen. Maar laten we het dáár dan over hebben.''
Een greencard voor nieuwkomers, zoals de VS hanteren, is voor Bos een mogelijk instrument. ,,Er zijn twee extremen. In het ene geval word je toegelaten en op het moment dat je ziek of werkloos wordt moet je weg. Een keihard stelsel. Het andere is dat je rechten opbouwt naarmate je langer in het land actief bent, het zogeheten ingroeimodel. Daarbij kun je bij toelating kijken naar iemands opleiding en arbeidsverleden. Je beoordeelt kortom iemands vermogen tot zelfredzaamheid. Aan mensen die vrijwillig naar Nederland komen mag je dergelijke eisen stellen, anders dan aan mensen die asiel zoeken wegens vervolging.''
Wilt u dit systeem naast de huidige mogelijkheden om in Nederland te komen wonen of ter vervanging?
,,Deels is het nieuw en deels ter vervanging. Neem de huwelijksmigratie. Het is toch vreemd dat in het huidige systeem eisen worden gesteld aan degene die hier woont en niet aan degene die komt. Iemand die hier woont en een partner wil laten overkomen, moet 120 procent van het minimumloon verdienen, maar er worden geen eisen gesteld aan de bruid of bruidegom uit het moederland. Je kunt bij wijze van spreken iemand laten overkomen die niet kan lezen of schrijven. Dat lijkt me niet bevordelijk voor de integratie. Vreemd is ook dat iemand die hier weinig verdient niet iemand kan huwen uit het moederland die hoog opgeleid is en wel kans maakt op een succesvolle integratie. Ik vind dat je eisen kan stellen aan de mensen die hier komen wonen. Dat vergroot zelfredzaamheid.''
Bent u, zoals in traditionele immigratielanden de gewoonte is, voor een quotasysteem: ieder jaar laat Nederland een tevoren afgesproken aantal vreemdelingen toe?
,,Daar moeten we over nadenken. Ook in Duitsland wordt daarover gesproken. Het gevaar is alleen dat, als je pas reageert op het moment dat je de werknemers nodig hebt, je achter de feiten aanloopt.''
Bos benadrukt dat de discussie over een immigratiebeleid nu gevoerd moet worden. ,,Wil je voorkomen dat je over dertig, veertig jaar weer een parlementaire commissie een onderzoek moet laten doen of de integratie van migranten is mislukt, dan zul je nu met elkaar de discussie moeten voeren en maatregelen nemen. Mijn stelling is dat we over een aantal jaren onherroepelijk nieuwe werknemers nodig hebben, dus zul je je over die integratie van die mensen tijdig grondig moeten bezinnen.''
door Cees van der Laan en Lex Oomkes
2003-12-23
Nog voor de zomer probeert een PvdA-commissie een sociaal-democratisch antwoord te formuleren op maatschappelijke vraagstukken als integratie van minderheden en immigratie. PvdA-leider Wouter Bos geeft alvast een paar voorzetten voor de richting die die antwoorden zullen uitgaan.
Het politieke debat over de integratie van minderheden in de Nederlandse samenleving lijkt gedomineerd te worden door de VVD. Het was de VVD die de kamercommissie integratiebeleid min of meer overbodig verklaarde met de constatering van fractievoorzitter Van Aartsen, dat het integratiebeleid volkomen mislukt is. En het was het liberale kamerlid Ayaan Hirsi Ali dat de knuppel in het hoenderhok gooide, met haar motie tegen het islamitisch bijzonder onderwijs.
Vergeleken met de VVD lijkt de bemoeienis van andere grote politieke partijen in het integratiedebat al gauw op pogingen op de rem te trappen. De VVD is in de aanval, de anderen moeten verdedigen.
Wouter Bos, de politiek leider van de PvdA, is echter niet onder de indruk van de dominantie van de liberalen. ,,Voorzover de VVD het initiatief heeft is dat alleen een kwestie van hard schreeuwen. Effectieve oplossingen hebben ze niet'', meent hij. Op dat onderdeel van het debat heeft zijn partij het antwoord klaar en ook breder begint Bos een idee te krijgen waar het beleid naar toe zal moeten. Nederland is een immigratieland, wat hem betreft, maar het beleid zal veel meer gericht moeten worden op de vraag wie wij hier dan wel binnen de grenzen willen hebben en met welke rechten en plichten.
Bos: ,,De motie van Hirsi Ali kwam er op neer dat zij scholen met een bevolking uit één bepaalde etnische groep wil verbieden. Dat betekent bijvoorbeeld dat je half Amsterdam elders op school moet doen. Maar het vreemde is dat de partij niet de enig mogelijke conclusie uit dat standpunt trekt. Als je mono-etnische scholen wil verbieden, pleit je namelijk voor gedwongen spreiding van allochtone leerlingen over scholen. Dan krijgen we ook zoiets als gedwongen leerlingenvervoer voor allochtone en autochtone leerlingen. Dat mag je bepleiten, maar zeg dat dan ook eens ronduit. Ik ken namelijk geen liberaal die dat durft te verdedigen.''
,,Ik heb in mijn speech tijdens het partijcongres gezegd dat ik me afvraag of de emancipatie van moslimkinderen gebaat is bij onderwijs in eigen kring. Even afgezien van het feit dat het de vrijheid van de ouders is een school te kiezen -dat blijf ik vinden-, de VVD maakt de fout zich op slechts vier procent van de leerlingen met grote achterstanden te richten. Wij willen ons op alle kinderen met achterstanden richten en niet alleen op die in het islamitisch onderwijs. Dus: geen bezuinigingen op het achterstandenbeleid, extra eisen aan schoolbesturen en lesprogramma's en een acceptatieplicht in het bijzonder onderwijs, als de ouders de grondslag respecteren.''
U accepteert het bijzonder onderwijs? Uw partijgenoot, de Amsterdamse wethouder Oudkerk, lijkt daarvan af te willen.
,,Er zat een interessant aspect aan wat Oudkerk gezegd heeft. Zijn stelling is dat bijzonder onderwijs tegenwoordig niet voor de ouders bedoeld lijkt te zijn, maar voor de schoolbesturen. Om kinderen die hen niet bevallen, omdat ze grote achterstanden hebben, te kunnen weigeren. Ik zeg daarom, voer een acceptatieplicht in.''
,,We bevinden ons naar mijn stellige overtuigiging nu in een tussenfase. Kijk naar Utrecht. Daar is na de sluiting van het Niels Stensen-college inmiddels geen openbaar voortgezet onderwijs meer. Eerst was er een witte vlucht naar de bijzondere scholen. Maar die is gevolgd door een vlucht van kansrijke allochtone leerlingen. De verdeling witte-zwarte scholen wordt straks een verdeling kansarm-kansrijk. Ik verwijt dat niemand. Zeker ouders hebben het volste recht te kiezen voor het beste onderwijs. Maar, de goeie niet te na gesproken, bijzondere scholen doen wel degelijk aan selectie.''
Hoe je het ook wendt of keert, op een gegeven moment loop je dan toch tegen artikel 23 van de grondwet aan, de vrijheid van onderwijs.
,,Dat weet ik niet. Ik maak me wel zorgen wat dat betreft. Als de houding van het CDA nietsdoen blijft en blijft verwijzen naar artikel 23 en dat er daarom niets mag, dan worden de problemen alleen maar groter. Als het CDA het bijzonder onderwijs wil behouden, dan moet de partij meedenken over de vraag hoe het bijzonder onderwijs kan bijdragen aan integratie van minderheden. Een islamitisiche zuil, zoals nog wel eens in christen-democratische kringen geopperd, is de oplossing niet. Hoe kun je nu pleiten voor verzuiling in een inmiddels verder ontzuilde samenleving? Bovendien is er een groot verschil: het islamitisch onderwijs is nauw verbonden met achterstanden, grote stadsproblematiek en migratie. Bij de gereformeerde zuil, om een voorbeeld te noemen dat vaak ter verdediging van het islamitisch onderwijs wordt aangeroepen, was daar nooit sprake van.''
De PvdA heeft inmiddels een brede commissie ingesteld die, hoopt Bos, nog voor de zomer met aanbevelingen komt voor standpunten over het hele terrein van immigratie en integratie. In de afgelopen maanden spreidde de partij ogenschijnlijk grote verdeeldheid ten toon.
Is immigratie volgens u een bedreiging voor de Nederlandse samenleving of pure noodzaak?
,,Op de langere termijn is het onontkoombaar dat we een immigratiebeleid ontwikkelen. Nederland heeft over tien jaar tot twintig jaar op alle niveaus van de arbeidsmarkt nieuwe werknemers nodig. Nu is het beleid er nog op gericht zoveel mogelijk mensen buiten de grenzen te houden. Dit wakkert enerzijds de illegaliteit enorm aan. Anderzijds houd je ook mensen buiten die je echt nodig hebt. Illegaliteit vind ik zelf het grootste probleem. Veel problemen rond overbewoning, criminaliteit en drugsgebruik hangen daar mee samen.''
Over de consequenties van een immigratiebeleid heeft Bos nog geen afgeronde mening -,,Ik trap de bal af.'' Wel laat hij zich graag inspireren door traditionele immigratielanden als de Verenigde Staten, Canada, Australië en Nieuw-Zeeland. ,,In navolging van oud-minister Van Boxtel zeg ik dat Nederland een immigratieland is. Vanuit die invalshoek kun je een kosten en baten-analyse op immigratie loslaten. Immigranten leveren geld op door hun bijdrage aan de economie, maar kunnen ook geld kosten als ze ziek of werkloos worden. Je kunt eisen stellen aan mensen die je wilt toelaten, aan taal, opleidingen, arbeidsverleden etc. Immigratielanden als de VS en Canada doen dat ook. Opvallend is, kijkend naar die landen, dat het kennelijk geen probleem is dat de migranten hun eigen identiteit en cultuur meenemen, overal in Amerika vind je de eigen gemeenschappen terug, little Italy's, Chinatowns en Sloveense gemeenschappen. Als in Nederland Turken op straat een Turkse voetbaloverwinning vieren, wordt dat gezien als een gebrek aan integratie.''
Maar Nederland is de Verenigde Staten toch niet?
,,Nee, zeker niet. Er is hier om te beginnen minder ruimte. Ze zitten daar niet op elkaars lip. Daarom kunnen daar wellicht bepaalde dingen wel, die hier niet kunnen. Maar laten we het dáár dan over hebben.''
Een greencard voor nieuwkomers, zoals de VS hanteren, is voor Bos een mogelijk instrument. ,,Er zijn twee extremen. In het ene geval word je toegelaten en op het moment dat je ziek of werkloos wordt moet je weg. Een keihard stelsel. Het andere is dat je rechten opbouwt naarmate je langer in het land actief bent, het zogeheten ingroeimodel. Daarbij kun je bij toelating kijken naar iemands opleiding en arbeidsverleden. Je beoordeelt kortom iemands vermogen tot zelfredzaamheid. Aan mensen die vrijwillig naar Nederland komen mag je dergelijke eisen stellen, anders dan aan mensen die asiel zoeken wegens vervolging.''
Wilt u dit systeem naast de huidige mogelijkheden om in Nederland te komen wonen of ter vervanging?
,,Deels is het nieuw en deels ter vervanging. Neem de huwelijksmigratie. Het is toch vreemd dat in het huidige systeem eisen worden gesteld aan degene die hier woont en niet aan degene die komt. Iemand die hier woont en een partner wil laten overkomen, moet 120 procent van het minimumloon verdienen, maar er worden geen eisen gesteld aan de bruid of bruidegom uit het moederland. Je kunt bij wijze van spreken iemand laten overkomen die niet kan lezen of schrijven. Dat lijkt me niet bevordelijk voor de integratie. Vreemd is ook dat iemand die hier weinig verdient niet iemand kan huwen uit het moederland die hoog opgeleid is en wel kans maakt op een succesvolle integratie. Ik vind dat je eisen kan stellen aan de mensen die hier komen wonen. Dat vergroot zelfredzaamheid.''
Bent u, zoals in traditionele immigratielanden de gewoonte is, voor een quotasysteem: ieder jaar laat Nederland een tevoren afgesproken aantal vreemdelingen toe?
,,Daar moeten we over nadenken. Ook in Duitsland wordt daarover gesproken. Het gevaar is alleen dat, als je pas reageert op het moment dat je de werknemers nodig hebt, je achter de feiten aanloopt.''
Bos benadrukt dat de discussie over een immigratiebeleid nu gevoerd moet worden. ,,Wil je voorkomen dat je over dertig, veertig jaar weer een parlementaire commissie een onderzoek moet laten doen of de integratie van migranten is mislukt, dan zul je nu met elkaar de discussie moeten voeren en maatregelen nemen. Mijn stelling is dat we over een aantal jaren onherroepelijk nieuwe werknemers nodig hebben, dus zul je je over die integratie van die mensen tijdig grondig moeten bezinnen.''