jaja
30-01-04, 15:27
Trouw, vrijdag 30 januari 2004
De vraag naar de waarheid blijft open
Meike Oosterwijk
Met een eredoctoraat voor de Nederlandse filosoof Otto Duintjer en de Amerikaanse filosofe Seyla Benhabib vierde de Universiteit voor Humanistiek in Utrecht haar derde lustrum. Benhabin en korangeleerde Nasr Aboe Zaid spraken op het bijbehorende congres over de perspectieven en praktijken van de 'kritische theorie'.
Kritische theorie is het kritisch bestuderen en bediscussiëren van verschillende gebieden, zoals religie, spiritualiteit en mensenrechten. Ze richt zich op een betere toekomst door reconstructie van het heden.
Zaid, de voor Egypte te liberale korangeleerde en thans leerstoelhouder aan de universiteit voor humanistiek en aan de universiteit Leiden: ,,Kritische theorie is het kritische benaderen van het onderwerp waar je mee bezig bent. Humanisme als onderwerp van studie richt zich op de waarden die mensen in het leven delen, ongeacht hun culturele achtergrond. We delen veel meer dan we denken. Ik probeer de verschillende perspectieven op de islam naar voren te halen. Dat kan niet zonder kritische houding. Cultuur is altijd dynamisch. Een cultuur die één set waarden deelt, bestaat niet. Je kunt niet over dé islam praten. We moeten de historische dynamiek van de islam zien: de theologische, filosofische en literaire, de kunst en de muziek. Al deze aspecten kun je niet tot dé islam reduceren.
Ik vecht aan twee fronten: tegen dit reductionistische beeld in het Westen én tegen het politiek gemanipuleerde beeld van de islam. De relatie tussen deze twee beelden is zeer polemisch en vol misverstanden. Beeldvorming is een machtsspel, waardoor dialoog moeilijk is. Mijn doel is de islam daarvan te bevrijden door hem terug te brengen naar de gelovigen. Kritisch zijn is baanbrekend voor de volgende generatie. Als je kritisch bent zal je geen absolute waarheid bereiken. De vraag naar de waarheid blijft open.''
Waar Zaid de universele waarden benadrukt, stelt Benhabib de normen centraal. Seyla Benhabib, filosofe en politieke wetenschapper aan de universiteit van Yale in de Verenigde Staten, schreef onder andere over conflicten in multiculturele samenlevingen en over rechten van immigranten.
Benhabib: ,,Ik heb de morele verplichting mijn handelingen te rechtvaardigen, tegenover de gehele mensheid en tegenover ieder individu.'' Hiermee plaatst ze zich in de traditie van Jürgen Habermas en Immanuel Kant.
Sinds de universele verklaring van de rechten van de mens in 1948 door de Verenigde Naties werd aangenomen, is de mondiale gemeenschap dichterbij gekomen. Convenanten over burgerlijke en politieke rechten, over het elimineren van discriminatie op grond van ras en over de rechten van het kind stellen grensoverschijdende normen.
Ook humanitaire interventies zijn gebaseerd op de groeiende consensus dat de soevereiniteit van de staat niet ongelimiteerd over leven, vrijheid en bezit van zijn burgers kan beschikken.
Benhabib: ,,De normen voor de rechten van de mens tellen zwaarder dan de rechten van de soevereiniteit van de staat. Misdaden tegen de menselijkheid en immigratie vinden hun weerslag op de soevereiniteit van staten. Dit is een spanning die toeneemt. Er valt een enorme ontwikkeling te bespeuren van kosmopolitische normen van rechtvaardigheid. De relatie tussen democratische zelfbepaling en kosmopolitische rechtvaardigheid is beladen. We zien de opkomst van een internationaal 'mensenrechtenregiem' en de verspreiding van kosmopolitische normen. Tegelijkertijd is de relatie tussen de soevereiniteit van de staat en die normen betwistbaar en met elkaar in conflict.''
De paradox van het democratische recht bestaat, volgens Benhabib, in de toepasbaarheid op leden, waardoor je niet-leden buitensluit. ,,Democratie eist grenzen. Het zijn alleen staten die vertegenwoordigd zijn in de VN, terwijl je ook stateloze mensen hebt, zoals de Koerden.''
,,Globalisering betekent niet alleen de verspreiding van Amerikaanse multinationals, het werkt ook andersom; mensen uit arme regio's trekken naar de rijke. Conflicten zoals Bosnië en Irak zullen altijd blijven. Maar cynisme is geen antwoord. Het antwoord bestaat in bemiddeling. Universele normen moeten bemiddeld worden door het zelfbegrip van lokale gemeenschappen.''
Copyright: Oosterwijk, Meike
De vraag naar de waarheid blijft open
Meike Oosterwijk
Met een eredoctoraat voor de Nederlandse filosoof Otto Duintjer en de Amerikaanse filosofe Seyla Benhabib vierde de Universiteit voor Humanistiek in Utrecht haar derde lustrum. Benhabin en korangeleerde Nasr Aboe Zaid spraken op het bijbehorende congres over de perspectieven en praktijken van de 'kritische theorie'.
Kritische theorie is het kritisch bestuderen en bediscussiëren van verschillende gebieden, zoals religie, spiritualiteit en mensenrechten. Ze richt zich op een betere toekomst door reconstructie van het heden.
Zaid, de voor Egypte te liberale korangeleerde en thans leerstoelhouder aan de universiteit voor humanistiek en aan de universiteit Leiden: ,,Kritische theorie is het kritische benaderen van het onderwerp waar je mee bezig bent. Humanisme als onderwerp van studie richt zich op de waarden die mensen in het leven delen, ongeacht hun culturele achtergrond. We delen veel meer dan we denken. Ik probeer de verschillende perspectieven op de islam naar voren te halen. Dat kan niet zonder kritische houding. Cultuur is altijd dynamisch. Een cultuur die één set waarden deelt, bestaat niet. Je kunt niet over dé islam praten. We moeten de historische dynamiek van de islam zien: de theologische, filosofische en literaire, de kunst en de muziek. Al deze aspecten kun je niet tot dé islam reduceren.
Ik vecht aan twee fronten: tegen dit reductionistische beeld in het Westen én tegen het politiek gemanipuleerde beeld van de islam. De relatie tussen deze twee beelden is zeer polemisch en vol misverstanden. Beeldvorming is een machtsspel, waardoor dialoog moeilijk is. Mijn doel is de islam daarvan te bevrijden door hem terug te brengen naar de gelovigen. Kritisch zijn is baanbrekend voor de volgende generatie. Als je kritisch bent zal je geen absolute waarheid bereiken. De vraag naar de waarheid blijft open.''
Waar Zaid de universele waarden benadrukt, stelt Benhabib de normen centraal. Seyla Benhabib, filosofe en politieke wetenschapper aan de universiteit van Yale in de Verenigde Staten, schreef onder andere over conflicten in multiculturele samenlevingen en over rechten van immigranten.
Benhabib: ,,Ik heb de morele verplichting mijn handelingen te rechtvaardigen, tegenover de gehele mensheid en tegenover ieder individu.'' Hiermee plaatst ze zich in de traditie van Jürgen Habermas en Immanuel Kant.
Sinds de universele verklaring van de rechten van de mens in 1948 door de Verenigde Naties werd aangenomen, is de mondiale gemeenschap dichterbij gekomen. Convenanten over burgerlijke en politieke rechten, over het elimineren van discriminatie op grond van ras en over de rechten van het kind stellen grensoverschijdende normen.
Ook humanitaire interventies zijn gebaseerd op de groeiende consensus dat de soevereiniteit van de staat niet ongelimiteerd over leven, vrijheid en bezit van zijn burgers kan beschikken.
Benhabib: ,,De normen voor de rechten van de mens tellen zwaarder dan de rechten van de soevereiniteit van de staat. Misdaden tegen de menselijkheid en immigratie vinden hun weerslag op de soevereiniteit van staten. Dit is een spanning die toeneemt. Er valt een enorme ontwikkeling te bespeuren van kosmopolitische normen van rechtvaardigheid. De relatie tussen democratische zelfbepaling en kosmopolitische rechtvaardigheid is beladen. We zien de opkomst van een internationaal 'mensenrechtenregiem' en de verspreiding van kosmopolitische normen. Tegelijkertijd is de relatie tussen de soevereiniteit van de staat en die normen betwistbaar en met elkaar in conflict.''
De paradox van het democratische recht bestaat, volgens Benhabib, in de toepasbaarheid op leden, waardoor je niet-leden buitensluit. ,,Democratie eist grenzen. Het zijn alleen staten die vertegenwoordigd zijn in de VN, terwijl je ook stateloze mensen hebt, zoals de Koerden.''
,,Globalisering betekent niet alleen de verspreiding van Amerikaanse multinationals, het werkt ook andersom; mensen uit arme regio's trekken naar de rijke. Conflicten zoals Bosnië en Irak zullen altijd blijven. Maar cynisme is geen antwoord. Het antwoord bestaat in bemiddeling. Universele normen moeten bemiddeld worden door het zelfbegrip van lokale gemeenschappen.''
Copyright: Oosterwijk, Meike