Marsipulami
13-03-04, 18:58
Spanje leeft op gespannen voet met islam
Reconquista en re-reconquista
Van onze redacteur
BRUSSEL - De relatie tussen Spanje en de moslimwereld is van oudsher gespannen. Het land is nu multicultureel, maar niet echt verdraagzaam.
Los moros, zo noemt men in Spanje migranten van Arabische origine. Het is een beladen uitdrukking, waaruit een vaak onbewust, maar oud en diepgeworteld vijandbeeld spreekt.
De moros waren immers de Arabische veroveraars die in 711 de straat van Gibraltar overstaken en in amper tien jaar tijd het hele Iberische schiereiland onder de voet liepen. Alleen in het hoge noorden hielden de christenen stand. Ze gingen in de tegenaanval en er volgde een meer dan zevenhonderd jaar durende strijd tussen moros en cristianos, de zogenaamde reconquista met als helden El Cid en Santiago Matamoros, Sint-Jakob de Morendoder van Compostela. Via schoolboekjes, literatuur, volksreligie, feesten, legendes heeft de reconquista tot vandaag een diepe invloed op het Spaanse zelfbeeld, én op haar relatie tot de islamwereld.
Geschiedenis is niet alleen feiten, maar ook interpretatie. Over de Arabische aanwezigheid in Spanje circuleren twee versies. De eerste benadrukt de verfijning van Al-Andalus, het vreedzame samenleven van joden, moslims en christenen, en de rijke erfenis van de Arabische cultuur op architecturaal, filosofisch, wetenschappelijk, landbouwkundig en zelfs gastronomisch vlak. De tweede versie wordt onder meer door historicus César Vidal verdedigd in zijn pas verschenen boek España frente al islam. ,,Het was een periode van verdrukking van de christenen, deportaties, genocides en opeenvolgende burgeroorlogen tussen islamitische etnische groepen onderling'', zegt hij aan de telefoon.
Aan het Arabische rijk in Spanje kwam een einde in 1492, met de val van Granada. ,,Maar daarmee was de strijd met de islam niet voorbij'', aldus César Vidal. ,,Tot de 18de eeuw voerde Spanje verder oorlog tegen de Arabische expansiedrang. Vanaf de negentiende eeuw was het land zelf betrokken in koloniale avonturen in Noord-Afrika. En met de Eerste Golfoorlog trad Spanje voor het eerst toe tot de internationale alliantie waarvan het tot dan was uitgesloten. Bij de Tweede Golfoorlog is de politieke betrokkenheid nog groter. Er is dus een continuïteit tussen 711 en 2004. Onze relatie met de islam is oud en altijd moeilijk geweest.''
Op Spaans grondgebied veranderde er in 1492 wél veel. De Katholieke Koningen wezen alle moslims, maar ook alle joden het land uit, tenzij ze zich bekeerden. De Inquisitie keek toe op zuiverheid van geloof en bloed. Voortaan zou Spanje immers één, katholiek en Spaans zijn.
En dat was het land ook, tot ver in de jaren tachtig. Spanje was ouderwets en onderontwikkeld. Spaanse arbeiders zochten werk in de industrie van Noord-Europa. Tot de democratie en de toetreding tot de EU Spanje welvaart brachten. Plots werd het emigratieland een immigratieland. Honderdduizenden Latijns-Amerikanen vestigden zich in Spanje, maar ook steeds meer migranten uit Noord- en Centraal-Afrika. Zij beschouwden Spanje aanvankelijk als transitland. Nu is het een land van bestemming. Zo is Spanje in een recordtijd een multiculturele samenleving geworden. Zo'n half miljoen migranten zijn moslim.
Dat maakt van Spanje echter nog geen verdraagzaam land. In 2000 voerden inwoners van El Ejido bij Almería een ware pogrom uit tegen Marokkaanse landarbeiders, nadat één van hen een vrouw had vermoord. Omgekeerd verkondigen sommige moslims openlijk extremistische, anti-westerse standpunten. Zo werd in januari dit jaar de imam van Fuengirola tot een gevangenisstraf veroordeeld omdat hij in een boek de mishandeling van vrouwen had goedgekeurd.
Op hoger niveau getuigt het conflict rond het eiland El Perejil van de gespannen relatie tussen Spanje en Marokko. Spaanse militairen verdreven in 2002 manu militari Marokkaanse politiemensen van een rots in de straat van Gibraltar, waarvan de eigendom door beide landen betwist wordt. Nog gevoeliger ligt de Marokkaanse claim op de Spaanse enclaves Ceuta en Melilla in Marokko. Er zijn zelfs Marokkaanse nationalisten die Spaans grondgebied tot aan Toledo claimen. ,,In normale omstandigheden zou dat een belachelijke gedachte zijn van een te verwaarlozen minderheid'', zegt César Vidal. ,,In combinatie met het internationale terrorisme is het uiterst gevaarlijk. Na 911 riep Osama bin Laden op om islamitische territroria te heroveren. Hij vermelde Palestina, maar ook Al-Andalus. Zo maakte hij van Spanje een mythisch doelwit van het moslimextremisme.''
De aanslagen van 911 werden trouwens deels vanuit Spanje voorbereid. Opperrechter Baltasar Garzón rolde al verschillende met Al Qaeda gelieerde organisaties op. Al heeft hun aanwezigheid in Spanje volgens César Vidal meer te maken met het laksere politieoptreden dan met een grotere gevoeligheid van de lokale moslimgemeenschap voor politiek extremisme. ,,Bovendien is de moslimgemeenschap hier kleiner, minder georganiseerd en is er minder ghettovorming dan in Frankrijk of Groot-Brittannië. In die landen acht ik het gevaar op terrorisme van eigen bodem groter.''
Toch ontkent hij niet dat Spanjes steun aan de Tweede Golfoorlog extra koren op de molen was van zij die het land een ,,kruisvaarder'' tegen de islam noemen. Een mogelijke betrokkenheid van Al-Qaeda bij de aanslagen van 11 maart zal dan weer in Spanje het wantrouwen tegen de moslimgemeenschap aanwakkeren. Sommigen zien daarin graag de verderzetting van de aloude strijd tussen moros en cristianos.
13/03/2004 Lieven Sioen
©Copyright De Standaard
Reconquista en re-reconquista
Van onze redacteur
BRUSSEL - De relatie tussen Spanje en de moslimwereld is van oudsher gespannen. Het land is nu multicultureel, maar niet echt verdraagzaam.
Los moros, zo noemt men in Spanje migranten van Arabische origine. Het is een beladen uitdrukking, waaruit een vaak onbewust, maar oud en diepgeworteld vijandbeeld spreekt.
De moros waren immers de Arabische veroveraars die in 711 de straat van Gibraltar overstaken en in amper tien jaar tijd het hele Iberische schiereiland onder de voet liepen. Alleen in het hoge noorden hielden de christenen stand. Ze gingen in de tegenaanval en er volgde een meer dan zevenhonderd jaar durende strijd tussen moros en cristianos, de zogenaamde reconquista met als helden El Cid en Santiago Matamoros, Sint-Jakob de Morendoder van Compostela. Via schoolboekjes, literatuur, volksreligie, feesten, legendes heeft de reconquista tot vandaag een diepe invloed op het Spaanse zelfbeeld, én op haar relatie tot de islamwereld.
Geschiedenis is niet alleen feiten, maar ook interpretatie. Over de Arabische aanwezigheid in Spanje circuleren twee versies. De eerste benadrukt de verfijning van Al-Andalus, het vreedzame samenleven van joden, moslims en christenen, en de rijke erfenis van de Arabische cultuur op architecturaal, filosofisch, wetenschappelijk, landbouwkundig en zelfs gastronomisch vlak. De tweede versie wordt onder meer door historicus César Vidal verdedigd in zijn pas verschenen boek España frente al islam. ,,Het was een periode van verdrukking van de christenen, deportaties, genocides en opeenvolgende burgeroorlogen tussen islamitische etnische groepen onderling'', zegt hij aan de telefoon.
Aan het Arabische rijk in Spanje kwam een einde in 1492, met de val van Granada. ,,Maar daarmee was de strijd met de islam niet voorbij'', aldus César Vidal. ,,Tot de 18de eeuw voerde Spanje verder oorlog tegen de Arabische expansiedrang. Vanaf de negentiende eeuw was het land zelf betrokken in koloniale avonturen in Noord-Afrika. En met de Eerste Golfoorlog trad Spanje voor het eerst toe tot de internationale alliantie waarvan het tot dan was uitgesloten. Bij de Tweede Golfoorlog is de politieke betrokkenheid nog groter. Er is dus een continuïteit tussen 711 en 2004. Onze relatie met de islam is oud en altijd moeilijk geweest.''
Op Spaans grondgebied veranderde er in 1492 wél veel. De Katholieke Koningen wezen alle moslims, maar ook alle joden het land uit, tenzij ze zich bekeerden. De Inquisitie keek toe op zuiverheid van geloof en bloed. Voortaan zou Spanje immers één, katholiek en Spaans zijn.
En dat was het land ook, tot ver in de jaren tachtig. Spanje was ouderwets en onderontwikkeld. Spaanse arbeiders zochten werk in de industrie van Noord-Europa. Tot de democratie en de toetreding tot de EU Spanje welvaart brachten. Plots werd het emigratieland een immigratieland. Honderdduizenden Latijns-Amerikanen vestigden zich in Spanje, maar ook steeds meer migranten uit Noord- en Centraal-Afrika. Zij beschouwden Spanje aanvankelijk als transitland. Nu is het een land van bestemming. Zo is Spanje in een recordtijd een multiculturele samenleving geworden. Zo'n half miljoen migranten zijn moslim.
Dat maakt van Spanje echter nog geen verdraagzaam land. In 2000 voerden inwoners van El Ejido bij Almería een ware pogrom uit tegen Marokkaanse landarbeiders, nadat één van hen een vrouw had vermoord. Omgekeerd verkondigen sommige moslims openlijk extremistische, anti-westerse standpunten. Zo werd in januari dit jaar de imam van Fuengirola tot een gevangenisstraf veroordeeld omdat hij in een boek de mishandeling van vrouwen had goedgekeurd.
Op hoger niveau getuigt het conflict rond het eiland El Perejil van de gespannen relatie tussen Spanje en Marokko. Spaanse militairen verdreven in 2002 manu militari Marokkaanse politiemensen van een rots in de straat van Gibraltar, waarvan de eigendom door beide landen betwist wordt. Nog gevoeliger ligt de Marokkaanse claim op de Spaanse enclaves Ceuta en Melilla in Marokko. Er zijn zelfs Marokkaanse nationalisten die Spaans grondgebied tot aan Toledo claimen. ,,In normale omstandigheden zou dat een belachelijke gedachte zijn van een te verwaarlozen minderheid'', zegt César Vidal. ,,In combinatie met het internationale terrorisme is het uiterst gevaarlijk. Na 911 riep Osama bin Laden op om islamitische territroria te heroveren. Hij vermelde Palestina, maar ook Al-Andalus. Zo maakte hij van Spanje een mythisch doelwit van het moslimextremisme.''
De aanslagen van 911 werden trouwens deels vanuit Spanje voorbereid. Opperrechter Baltasar Garzón rolde al verschillende met Al Qaeda gelieerde organisaties op. Al heeft hun aanwezigheid in Spanje volgens César Vidal meer te maken met het laksere politieoptreden dan met een grotere gevoeligheid van de lokale moslimgemeenschap voor politiek extremisme. ,,Bovendien is de moslimgemeenschap hier kleiner, minder georganiseerd en is er minder ghettovorming dan in Frankrijk of Groot-Brittannië. In die landen acht ik het gevaar op terrorisme van eigen bodem groter.''
Toch ontkent hij niet dat Spanjes steun aan de Tweede Golfoorlog extra koren op de molen was van zij die het land een ,,kruisvaarder'' tegen de islam noemen. Een mogelijke betrokkenheid van Al-Qaeda bij de aanslagen van 11 maart zal dan weer in Spanje het wantrouwen tegen de moslimgemeenschap aanwakkeren. Sommigen zien daarin graag de verderzetting van de aloude strijd tussen moros en cristianos.
13/03/2004 Lieven Sioen
©Copyright De Standaard