Marsipulami
27-03-04, 00:20
Kritiek rond 'The Passion' blijkt voorbarig
Sinds de vooraf fel omstreden film The Passion of the Christ in steeds meer bioscopen draait, verliezen critici aan terrein. Met name het verwijt van antisemitisme blijkt niet te worden gedeeld. Het zijn nu de critici zelf die onder vuur komen te liggen.
Jan Peeters
Reeds lang voor de filmopnamen voor The Passion waren begonnen, klonken al waarschuwingen tegen de antisemitische lading die de film zou bevatten. Inmiddels heeft het Amerikaanse Institute for Jewish and Community Research (IJCR) een onderzoek gehouden onder ruim 1000 mensen. Van hen zegt 83 procent dat de film en de controverse geen invloed hebben gehad op de mate waarin zij hedendaagse joden verantwoordelijk houden voor de dood van Jezus. Slechts 2 procent is negatiever over joden gaan denken, terwijl 9 procent het tegenovergestelde meent. "Goed nieuws", aldus IJCR-voorzitter Gary Tobin.
Foto: AP
Jezus draagt het kruis met Simon van Cyrene.
Hatelijke telefoontjes
Sommige joodse leiders voorspelden dat de wijze waarop joden in de film worden uitgebeeld antisemitisme zou bevorderen. Gibson zou de joodse gemeenschap uit de tijd van Jezus op een negatieve en stereotype manier karakteriseren.
'Joden zouden juist blij moeten zijn met deze film. De meesten zijn het ook'
Volgens Tobin kwam er echter een brede discussie op gang over de onderscheiden rollen die verschillende joodse groeperingen en de Romeinen destijds speelden. "Mensen moesten nadenken over hun eigen opvattingen. Deze film is zonder meer gezond voor religie in Amerika", aldus Tobin.
Toch bleef de Jewish Anti Defamation League (JADL) bij haar kritiek. Het IJCR-onderzoek zou te snel en niet goed zijn uitgevoerd. Sinds de film in roulatie is zou de JADL tientallen hatelijke telefoontjes hebben gehad en zouden joodse schoolkinderen voor "Christ-killers" zijn uitgescholden. Overigens heeft JADL-directeur Abe Foxman toegegeven dat de film zelf niet antisemitisch is, maar antisemitische gevoelens zou kunnen losmaken.
'Het succes van de film stelt Hollywood voor raadsels'
Volgens Maciej Dobansinski, journalist van de grootste Poolse commerciële tv-omroep, is in Polen van dergelijke tendensen niets te bespeuren. Omdat er de laatste jaren enkele antisemitische incidenten zijn geweest, werd The Passion door sommigen gevreesd. Die kritiek is inmiddels verstomd, aldus Dobronski tegenover KN.
Niet geliefd
De Jewish Anti Defamation League heeft zich overigens niet geliefd gemaakt met haar kritiek. Ook binnen de joodse wereld ligt haar opstelling onder vuur. De populaire Amerikaanse rabbijn Daniel Lapin verwijt directeur Abe Foxman "roekeloos gedrag" in het als antisemitisch bestempelen van iedereen die maar iets met de film te maken heeft. "Hij verliest steeds meer steun binnen de joodse gemeenschap", verklaarde Lapin in een televisie-interview met Pat Robertson.
Robertson vraagt daarin wat nu eigenlijk het probleem is, daar The Passion gebaseerd is op de evangeliën. Lapin: "Het is adembenemend arrogant. Het komt erop neer dat het loochenen van je geloof de enige manier is om aan Foxmans toorn te ontkomen. Dit land is al meer dan 200 jaar een stabiel, welvarend en veilig toevluchtsoord voor joden. Juist vanwege zijn christelijke wortels en de christelijke aard van Amerika. Joden zouden juist blij moeten zijn met deze film. De meesten zijn het ook. Maar het zijn opnieuw ouderwetse organisaties die het verleden niet kunnen loslaten."
Foto: AP
Acteur Jim Caviezel was vorige week maandag op audiëntie bij de paus.
Verwijten
Rabbijn Lapin verwijt de JADL selectieve verontwaardiging omdat zij godslasterlijke films als The Last Temptation of Christ en A priest verdedigden op grond van 'artistieke vrijheid'. "Dat leidt tot de veronderstelling dat in de ogen van deze gevaarlijke organisaties Mel Gibson en anderen die het christendom positief willen uitbeelden, de enigen zijn voor wie geen artistieke vrijheid geldt. Deze organisaties drijven een wig tussen Amerikaanse joden en christenen."
In Nederland wordt de film vanuit katholieke hoek ronduit negatief benaderd
Lapin waarschuwt dat de opstelling van sommige joodse organisaties, dat geloof in het Nieuwe Testament in feite een vorm van antisemitisme betreft, bij christenen "bitterheid" oproept. Hij noemt het een "belachelijke veronderstelling" dat joden christenen zouden moeten leren wat ze zouden moeten geloven. "Niet deze film bedreigt de verhoudingen, maar de arrogante en heftige reactie van sommige joodse organisaties."
Ook de joodse actrice Maia Morgenstern, die de rol van Maria speelt, verwerpt de verwijten. Haar ouders overleefden de holocaust.
Katholieke reacties
In de katholieke wereld stelden de kardinalen van Parijs en Mainz, Lustiger en Lehman, zich terughoudend op tegenover The Passion, zonder de film overigens gezien te hebben. Wereldwijd reageren tal van bisschoppen echter enthousiast en aangedaan op de rolprent.
In Nederland wordt de film vanuit katholieke hoek ronduit negatief benaderd. Zowel Kruispunt-tv als Soeterbeeck, beide namens de Nederlandse bisschoppenconferentie, waren op zijn zachtst gezegd afwijzend.
De RKK zette naar eigen zeggen "de toon van het debat" met een bijdrage van Rolf Deen, theoloog, die The Passion vergeleek met een Snuff movie. Snuff movies zijn (verboden) films waarin mensen echt worden gemarteld en gedood. Deen vermeldt als een negatieve beoordeling dat de film het lijden van Jezus in beeld brengt als "pure offertheologie".
'Evangeliën zijn propaganda'
In het discussieprogramma Soeterbeeck werd de film aangevallen door rabbijn Tsvi Marx, docent spiritualiteit van het jodendom aan de Katholieke Universiteit Nijmegen en betrokken bij het Overlegorgaan van Joden en Christenen in Nederland (OJEC).
'Er is een publiek aangeboord dat men jaren links heeft laten liggen'
Marx is directeur van de B. Folkertsmastichting waarvoor hij onder meer de lezing geeft met de titel 'Hoe 'Joods' moet een christen lezen om het evangelie recht te doen'. Volgens de rabbijn zou de joodse Jezus het geloof in het offeren van zijn leven "nooit begrepen" hebben. Dat de dood van Jezus iets goeds zou hebben "is een misvatting" een "hersenspoeling van de laatste 1800 jaar", aldus Marx. De evangeliën zijn volgens hem ook "geen geschiedenis, maar een polemisch verhaal, propaganda". Volgens rabbijn Marx hebben christenen hem verteld dat de evangeliën volgens paus Johannes XXIII "falsificeringen" zijn en geen ooggetuigenverslagen.
Ook Monique Leijgraaf, docent Nieuwe Testament aan de Fontys Hogenscholen, verklaarde dat het Nieuwe Testament geen reden geeft te geloven in het "verzoenend lijden". "Er bestaan geen woorden van Jezus. Dat zijn de woorden van de evangelisten", aldus Leijgraaf.
Foto: AP
De kruisigingsscène
'Lijdzame man'
Ook Marcel Poorthuis, als katholiek theoloog verbonden aan de Katholieke Theologische Universiteit Utrecht (KTUU), liet zich negatief uit over de film. Net als Rolf Deen is hij medewerker van de Folkertsmastichting. In Trouw beweert hij dat Jezus slechts "één van de vele joodse activisten was, terwijl hij door Gibson als unieke persoonlijkheid wordt opgevoerd". Jezus onderging volgens hem het lot dat vele joden ondergingen. "Elke poging dat lijden apart te zetten en te isoleren is dubieus."
In hetzelfde artikel zegt Judith Frishman, hoogleraar aan de KTUU, dat Gibson van Jezus een "passief personage" heeft gemaakt, "een lijdzame man die alles over zich heen liet komen".
Volgens de Katechismus van de Katholieke Kerk zijn de evangeliën wel degelijk te beschouwen als betrouwbare bronnen en vormt het lijden en sterven van Jezus het verlossende offer voor de mensheid.
Meer informatie
The Passion of the Christ maakt enorm veel los bij mensen. Vooral niet zo kerkse christenen en ongelovigen blijven met veel vragen zitten. In Nederland is een platform opgericht van allerlei christelijke denominaties dat zoveel mogelijk ondersteunende informatie wil verschaffen. Dat gaat onder meer via de internetsites www.thelife.nl en www.thepassionofthechrist.nl
Het platform vraagt vooral om gebed dat de film mensen tot geloof mag brengen of het geloof mag verdiepen. In tegenstelling tot wat wordt beweerd, is het platform tegen het folderen of evangeliseren rond bioscopen waar de film draait. "Onze ervaring is dat mensen de film eerst rustig moeten kunnen verwerken", aldus Oswin Ramaker, voorzitter van het platform. (JP)
Hollywood 'bekeerd'
Terwijl zowel Mel Gibson als hoofdrolspeler Jim Caviezel op de 'zwarte lijst' dreigden te worden gezet, draaien filmmaatschappijen om als een blad aan een boom. The Passion breekt record op record en heeft al grote bioscoopsuccessen als Harry Potter achter zich gelaten. Grote televisiemaatschappijen als ABC, CBS en NBC hebben aangekondigd bijbelseries opnieuw uit te zenden.
Nog nooit tevoren hebben zulke grote groepen mensen vooraf al kaartjes besteld. De voorverkoop overtreft zelfs die van de meervoudig Oscarbekroonde Lord of the Rings. Wat filmmaatschappijen vooral doet likkebaarden is dat de film een omvangrijk publiek heeft aangeboord dat anders zelden naar de bioscoop gaat. Bovendien willen deze mensen de film vaak meer dan één keer zien en nemen familie en vrienden mee. Meer dan welke film ooit geldt The Passion inmiddels als 'de film die je gezien moet hebben'.
Raadsels
Het succes van de film stelt Hollywood voor raadsels. "Het is een zeer krachtige film die iets losmaakt in mensen", aldus Nuria Bronfman van bioscoopketen Famous Players. Volgens directeur Brandon Gray van een filminstituut dat de opbrengsten van films in kaart brengt, gaat The Passion zelfs Star Wars overtreffen. Uit een Gallup-onderzoek bleek dat in twee weken tijd 11 procent van de Amerikanen de film had gezien en 34 procent zeker zou gaan kijken. De verwachte opbrengst in de eerste vijf dagen werd vooraf geschat op 40 miljoen dollar, maar werd het drievoudige. Toch had het weinig gescheeld of de film was vanwege de controverse op een flop uitgedraaid en waren zowel Gibson als Caviezel geruïneerd.
Volgens Gray voldoet de film aan geen enkele voorwaarde voor een kassucces: "Het is geen kleurrijk visueel spektakel als Spiderman of The Lord of the Rings. Het is een intieme navertelling van Jezus' kruisiging." Het succes is volgens hem mede te danken aan de briljante marketing van Gibson. "Christelijke groeperingen kwamen in het geweer omdat de big bad media het op hun geloofsovertuiging hadden gemunt. Het werd een kruistocht."
Gray voorspelt in de nabije toekomst een golf van bijbelfilms. "Er is een publiek aangeboord dat men jaren links heeft laten liggen. Het is een gat in de markt."
--------------------------------------------------------------------------------
© 2004 Katholiek Nieuwsblad
Sinds de vooraf fel omstreden film The Passion of the Christ in steeds meer bioscopen draait, verliezen critici aan terrein. Met name het verwijt van antisemitisme blijkt niet te worden gedeeld. Het zijn nu de critici zelf die onder vuur komen te liggen.
Jan Peeters
Reeds lang voor de filmopnamen voor The Passion waren begonnen, klonken al waarschuwingen tegen de antisemitische lading die de film zou bevatten. Inmiddels heeft het Amerikaanse Institute for Jewish and Community Research (IJCR) een onderzoek gehouden onder ruim 1000 mensen. Van hen zegt 83 procent dat de film en de controverse geen invloed hebben gehad op de mate waarin zij hedendaagse joden verantwoordelijk houden voor de dood van Jezus. Slechts 2 procent is negatiever over joden gaan denken, terwijl 9 procent het tegenovergestelde meent. "Goed nieuws", aldus IJCR-voorzitter Gary Tobin.
Foto: AP
Jezus draagt het kruis met Simon van Cyrene.
Hatelijke telefoontjes
Sommige joodse leiders voorspelden dat de wijze waarop joden in de film worden uitgebeeld antisemitisme zou bevorderen. Gibson zou de joodse gemeenschap uit de tijd van Jezus op een negatieve en stereotype manier karakteriseren.
'Joden zouden juist blij moeten zijn met deze film. De meesten zijn het ook'
Volgens Tobin kwam er echter een brede discussie op gang over de onderscheiden rollen die verschillende joodse groeperingen en de Romeinen destijds speelden. "Mensen moesten nadenken over hun eigen opvattingen. Deze film is zonder meer gezond voor religie in Amerika", aldus Tobin.
Toch bleef de Jewish Anti Defamation League (JADL) bij haar kritiek. Het IJCR-onderzoek zou te snel en niet goed zijn uitgevoerd. Sinds de film in roulatie is zou de JADL tientallen hatelijke telefoontjes hebben gehad en zouden joodse schoolkinderen voor "Christ-killers" zijn uitgescholden. Overigens heeft JADL-directeur Abe Foxman toegegeven dat de film zelf niet antisemitisch is, maar antisemitische gevoelens zou kunnen losmaken.
'Het succes van de film stelt Hollywood voor raadsels'
Volgens Maciej Dobansinski, journalist van de grootste Poolse commerciële tv-omroep, is in Polen van dergelijke tendensen niets te bespeuren. Omdat er de laatste jaren enkele antisemitische incidenten zijn geweest, werd The Passion door sommigen gevreesd. Die kritiek is inmiddels verstomd, aldus Dobronski tegenover KN.
Niet geliefd
De Jewish Anti Defamation League heeft zich overigens niet geliefd gemaakt met haar kritiek. Ook binnen de joodse wereld ligt haar opstelling onder vuur. De populaire Amerikaanse rabbijn Daniel Lapin verwijt directeur Abe Foxman "roekeloos gedrag" in het als antisemitisch bestempelen van iedereen die maar iets met de film te maken heeft. "Hij verliest steeds meer steun binnen de joodse gemeenschap", verklaarde Lapin in een televisie-interview met Pat Robertson.
Robertson vraagt daarin wat nu eigenlijk het probleem is, daar The Passion gebaseerd is op de evangeliën. Lapin: "Het is adembenemend arrogant. Het komt erop neer dat het loochenen van je geloof de enige manier is om aan Foxmans toorn te ontkomen. Dit land is al meer dan 200 jaar een stabiel, welvarend en veilig toevluchtsoord voor joden. Juist vanwege zijn christelijke wortels en de christelijke aard van Amerika. Joden zouden juist blij moeten zijn met deze film. De meesten zijn het ook. Maar het zijn opnieuw ouderwetse organisaties die het verleden niet kunnen loslaten."
Foto: AP
Acteur Jim Caviezel was vorige week maandag op audiëntie bij de paus.
Verwijten
Rabbijn Lapin verwijt de JADL selectieve verontwaardiging omdat zij godslasterlijke films als The Last Temptation of Christ en A priest verdedigden op grond van 'artistieke vrijheid'. "Dat leidt tot de veronderstelling dat in de ogen van deze gevaarlijke organisaties Mel Gibson en anderen die het christendom positief willen uitbeelden, de enigen zijn voor wie geen artistieke vrijheid geldt. Deze organisaties drijven een wig tussen Amerikaanse joden en christenen."
In Nederland wordt de film vanuit katholieke hoek ronduit negatief benaderd
Lapin waarschuwt dat de opstelling van sommige joodse organisaties, dat geloof in het Nieuwe Testament in feite een vorm van antisemitisme betreft, bij christenen "bitterheid" oproept. Hij noemt het een "belachelijke veronderstelling" dat joden christenen zouden moeten leren wat ze zouden moeten geloven. "Niet deze film bedreigt de verhoudingen, maar de arrogante en heftige reactie van sommige joodse organisaties."
Ook de joodse actrice Maia Morgenstern, die de rol van Maria speelt, verwerpt de verwijten. Haar ouders overleefden de holocaust.
Katholieke reacties
In de katholieke wereld stelden de kardinalen van Parijs en Mainz, Lustiger en Lehman, zich terughoudend op tegenover The Passion, zonder de film overigens gezien te hebben. Wereldwijd reageren tal van bisschoppen echter enthousiast en aangedaan op de rolprent.
In Nederland wordt de film vanuit katholieke hoek ronduit negatief benaderd. Zowel Kruispunt-tv als Soeterbeeck, beide namens de Nederlandse bisschoppenconferentie, waren op zijn zachtst gezegd afwijzend.
De RKK zette naar eigen zeggen "de toon van het debat" met een bijdrage van Rolf Deen, theoloog, die The Passion vergeleek met een Snuff movie. Snuff movies zijn (verboden) films waarin mensen echt worden gemarteld en gedood. Deen vermeldt als een negatieve beoordeling dat de film het lijden van Jezus in beeld brengt als "pure offertheologie".
'Evangeliën zijn propaganda'
In het discussieprogramma Soeterbeeck werd de film aangevallen door rabbijn Tsvi Marx, docent spiritualiteit van het jodendom aan de Katholieke Universiteit Nijmegen en betrokken bij het Overlegorgaan van Joden en Christenen in Nederland (OJEC).
'Er is een publiek aangeboord dat men jaren links heeft laten liggen'
Marx is directeur van de B. Folkertsmastichting waarvoor hij onder meer de lezing geeft met de titel 'Hoe 'Joods' moet een christen lezen om het evangelie recht te doen'. Volgens de rabbijn zou de joodse Jezus het geloof in het offeren van zijn leven "nooit begrepen" hebben. Dat de dood van Jezus iets goeds zou hebben "is een misvatting" een "hersenspoeling van de laatste 1800 jaar", aldus Marx. De evangeliën zijn volgens hem ook "geen geschiedenis, maar een polemisch verhaal, propaganda". Volgens rabbijn Marx hebben christenen hem verteld dat de evangeliën volgens paus Johannes XXIII "falsificeringen" zijn en geen ooggetuigenverslagen.
Ook Monique Leijgraaf, docent Nieuwe Testament aan de Fontys Hogenscholen, verklaarde dat het Nieuwe Testament geen reden geeft te geloven in het "verzoenend lijden". "Er bestaan geen woorden van Jezus. Dat zijn de woorden van de evangelisten", aldus Leijgraaf.
Foto: AP
De kruisigingsscène
'Lijdzame man'
Ook Marcel Poorthuis, als katholiek theoloog verbonden aan de Katholieke Theologische Universiteit Utrecht (KTUU), liet zich negatief uit over de film. Net als Rolf Deen is hij medewerker van de Folkertsmastichting. In Trouw beweert hij dat Jezus slechts "één van de vele joodse activisten was, terwijl hij door Gibson als unieke persoonlijkheid wordt opgevoerd". Jezus onderging volgens hem het lot dat vele joden ondergingen. "Elke poging dat lijden apart te zetten en te isoleren is dubieus."
In hetzelfde artikel zegt Judith Frishman, hoogleraar aan de KTUU, dat Gibson van Jezus een "passief personage" heeft gemaakt, "een lijdzame man die alles over zich heen liet komen".
Volgens de Katechismus van de Katholieke Kerk zijn de evangeliën wel degelijk te beschouwen als betrouwbare bronnen en vormt het lijden en sterven van Jezus het verlossende offer voor de mensheid.
Meer informatie
The Passion of the Christ maakt enorm veel los bij mensen. Vooral niet zo kerkse christenen en ongelovigen blijven met veel vragen zitten. In Nederland is een platform opgericht van allerlei christelijke denominaties dat zoveel mogelijk ondersteunende informatie wil verschaffen. Dat gaat onder meer via de internetsites www.thelife.nl en www.thepassionofthechrist.nl
Het platform vraagt vooral om gebed dat de film mensen tot geloof mag brengen of het geloof mag verdiepen. In tegenstelling tot wat wordt beweerd, is het platform tegen het folderen of evangeliseren rond bioscopen waar de film draait. "Onze ervaring is dat mensen de film eerst rustig moeten kunnen verwerken", aldus Oswin Ramaker, voorzitter van het platform. (JP)
Hollywood 'bekeerd'
Terwijl zowel Mel Gibson als hoofdrolspeler Jim Caviezel op de 'zwarte lijst' dreigden te worden gezet, draaien filmmaatschappijen om als een blad aan een boom. The Passion breekt record op record en heeft al grote bioscoopsuccessen als Harry Potter achter zich gelaten. Grote televisiemaatschappijen als ABC, CBS en NBC hebben aangekondigd bijbelseries opnieuw uit te zenden.
Nog nooit tevoren hebben zulke grote groepen mensen vooraf al kaartjes besteld. De voorverkoop overtreft zelfs die van de meervoudig Oscarbekroonde Lord of the Rings. Wat filmmaatschappijen vooral doet likkebaarden is dat de film een omvangrijk publiek heeft aangeboord dat anders zelden naar de bioscoop gaat. Bovendien willen deze mensen de film vaak meer dan één keer zien en nemen familie en vrienden mee. Meer dan welke film ooit geldt The Passion inmiddels als 'de film die je gezien moet hebben'.
Raadsels
Het succes van de film stelt Hollywood voor raadsels. "Het is een zeer krachtige film die iets losmaakt in mensen", aldus Nuria Bronfman van bioscoopketen Famous Players. Volgens directeur Brandon Gray van een filminstituut dat de opbrengsten van films in kaart brengt, gaat The Passion zelfs Star Wars overtreffen. Uit een Gallup-onderzoek bleek dat in twee weken tijd 11 procent van de Amerikanen de film had gezien en 34 procent zeker zou gaan kijken. De verwachte opbrengst in de eerste vijf dagen werd vooraf geschat op 40 miljoen dollar, maar werd het drievoudige. Toch had het weinig gescheeld of de film was vanwege de controverse op een flop uitgedraaid en waren zowel Gibson als Caviezel geruïneerd.
Volgens Gray voldoet de film aan geen enkele voorwaarde voor een kassucces: "Het is geen kleurrijk visueel spektakel als Spiderman of The Lord of the Rings. Het is een intieme navertelling van Jezus' kruisiging." Het succes is volgens hem mede te danken aan de briljante marketing van Gibson. "Christelijke groeperingen kwamen in het geweer omdat de big bad media het op hun geloofsovertuiging hadden gemunt. Het werd een kruistocht."
Gray voorspelt in de nabije toekomst een golf van bijbelfilms. "Er is een publiek aangeboord dat men jaren links heeft laten liggen. Het is een gat in de markt."
--------------------------------------------------------------------------------
© 2004 Katholiek Nieuwsblad