PDA

Bekijk Volledige Versie : Het verhaal van de vluchteling



Marsipulami
21-04-04, 02:32
Het verhaal van de vluchteling
De Warande toont kunstwerken over migratie

,,Exodus'': sandalen in de woestijn.
© Philip Aguirre

Landverhuizers zijn van alle tijden. Van de exodus uit de bijbel tot de economische vluchtelingen van vandaag hebben mensen hun geboorteland verlaten om elders een nieuw en hopelijk beter leven te beginnen. Kunstenaars die door het harde lot van de vluchtelingen bewogen werden, exposeren deze maand hun werk in De Warande in Turnhout.



DE tentoonstelling speelt in op Open doek, het festival van de wereldcinema dat van 23 april tot 2 mei in De Warande en Utopolis in Turnhout zijn twaalfde editie beleeft (Film & Cultuur, 14 april). De hoofdmoot van het programma is de vertoning van zeventig onafhankelijke films uit alle werelddelen, maar er zijn ook concerten, lezingen, videoclips uit Zuid-Afrika, een kinderfilmcompetitie, een tangoworkshop en een exotisch buffet. De tentoonstelling De landverhuizers biedt in dit kleurrijke geheel een moment van bezinning.

,,Wij maken ons geen illusies'', zegt de Antwerpse beeldhouwer Philip Aguirre. ,,Kunstwerken zullen de wereld niet veranderen. Maar ze kunnen het publiek wel herinneren aan dingen die men gemakkelijk vergeet, bijvoorbeeld hoe ellendig de levensomstandigheden zijn die de landverhuizers proberen te ontvluchten. Of hoe zwaar de zoektocht naar een beter leven voor veel vluchtelingen en asielzoekers is. Duizenden moeten die zoektocht met hun leven bekopen.''

Als zoon van een Baskische vluchteling die tijdens de Spaanse Burgeroorlog naar België kwam, is Philip Aguirre van jongs af met het probleem vertrouwd. Als beeldend kunstenaar maakte hij er een belangrijk thema van in zijn werk. Hij reisde veel rond in Afrika en Zuid-Amerika. Zo nam hij deel aan de biënnale van Dakar en aan een Unesco-workshop in Ecuador, waar hij enkele maanden met plaatselijke kunstenaars kon werken. ,,Ik heb ontzettend veel geleerd in zogenaamde arme landen'', zegt Aguirre. ,,Om te beginnen op menselijk vlak, maar ook van ambachtslui die nog technieken gebruiken die wij allang verleerd hebben.''

Een van de bekendste beelden van Aguirre is de Man van Tarifa, geïnspireerd op de haveloze Afrikaanse vluchtelingen die omkomen tijdens de overtocht naar Europa en dood aanspoelen op de Spaanse kust. Hij maakte ook de Matrasdrager, die een plaats kreeg op de luchthaven van Zaventem. Het beeld is een hommage aan de vluchtelingen die je in veel derdewereldlanden langs de wegen ziet lopen, met een matras op hun hoofd als enig bezit. Het beeld is van cement, omdat Aguirre brons voor dit onderwerp misplaatst vond, maar de matras is van echte mousse. Schrijnend detail: ze wordt geregeld door vluchtelingen in Zaventem van het beeld getrokken en gebruikt om op te slapen, in een donker hoekje of in de toiletten.

Op de tentoonstelling in Turnhout heeft Philip Aguirre de installatie Bidon-refuge opgesteld. Ze is gebouwd met de materialen van de sloppenwijken: golfplaten voor het dak en opengesneden olievaten voor de muren. Daarin toont de kunstenaar een video die hij in januari 2002 maakte in de buurt van het ondertussen opgedoekte vluchtelingencentrum van Sangatte bij de Kanaaltunnel in Frankrijk.

In Sangatte zaten honderden asielzoekers samengetroept die hoopten dat ze via de Kanaaltunnel naar Engeland zouden kunnen oversteken. ,,Ik heb daar mensen gezien met kapotte anoraks en jassen vol gaten, die al vele keren over de prikkeldraad geklommen waren, en telkens weer opgepakt en teruggestuurd werden door de bewakers van het Eurostar-complex. Maar zij gaven de moed niet op. Zij wisten dat veel van hun voorgangers na maanden proberen uiteindelijk toch in Engeland geraakt waren, en daarom bleven ze hopen.''

,,Het zicht van die zwijgende groepen mensen in de nacht, die als in een golf allemaal naar de Kanaaltunnel trokken, was aangrijpend. Ik heb ze met veel schroom verfilmd. Ze deden me denken aan de taferelen met landverhuizers van de Brusselse schilder Eugène Laermans, die in ons land gelijkaardige kolommen met berooide Vlaamse mensen heeft zien voorbijtrekken.''DE tentoonstelling in De Warande brengt werken in de meest uiteenlopende media bijeen. Je ziet er sculpturen en installaties, maar ook video's en monumentale foto's. Er hangt zelfs een kaart van Europa, die door Koen Theys op een originele manier werd ingevuld: behalve de Culturele Hoofdsteden, duidde hij er ook de gesloten vluchtelingencentra op aan. Naast wervende teksten over multiculturalisme uit de brochures van de Culturele Hoofdsteden, plaatste hij de lijst van mensen die omkwamen bij hun pogingen om de grenzen van Fort Europa over te steken.

Indrukwekkend is de video Measures of distance van Mona Hatoum. Daarin leest de kunstenares brieven voor die ze kreeg van haar moeder, een Palestijnse vluchtelinge die in Beiroet leeft. In If you could speak Swedish vraagt de Turkse videokunstenares Esra Esren aan migranten die een taalles volgen wat ze zouden willen zeggen als ze Zweeds zouden kunnen spreken.

Een intrigerende reeks foto's werd gemaakt door de schilder Joris Ghekiere. Hij luisterde naar de verhalen van vluchtelingen in het centrum van Kapellen. Daarna schilderde hij hun verhalen op hun rug en fotografeerde die. De sobere beelden van ellende op die weerloze ruggen maakt je als bezoeker toch wel even stil.

Een opmerkelijke bijdrage is er ook van Sven 't Jolle. Hij plaatste voor de ingang van De Warande een lege kerststal. Maria, Jozef en Jezus zijn immers op de vlucht. Een collage van krantenberichten en foto's uit de actualiteit maakt duidelijk wat hen in onze wereld allemaal kan overkomen zijn.

De Chileense kunstenaar Alfredo Jaar ten slotte toont een werk over de genocide in Rwanda. Jaar reisde in 1994 naar Rwanda om er de gevolgen van de genocide te zien en maakte er duizenden foto's. Om te protesteren tegen de onverschilligheid van de wereld voor wat er in het land gebeurde, verborg hij de beelden in zwarte archiefdozen. Die dozen staan nu als een stille aanklacht op de tentoonstelling. Ze maken meer indruk dan honderd spandoeken en slogans.

,,De landverhuizers'' in De Warande, Turnhout, tot 2 mei. Tel. 014-41.94.94.


21/04/2004 jan van hove

©Copyright De Standaard