Marsipulami
28-04-04, 20:39
Met 't hoofd naar beneden van het hoogste gebouw
van onze redactie religie en filosofie
2004-04-28
'De weg van de moslim' mag een walgelijk boek zijn, in de Bijbel staan ook haatdragende passages. Nederlanders moeten eerst eens hun eigen cultuur bekritiseren voordat ze islamieten de les leren. Of bestaat er verschil tussen de manier waarop christenen en moslims hun heilige geschriften interpreteren?
Grijp de homo's, zoek het hoogste gebouw uit, en gooi ze vanaf het terras met het hoofd naar beneden. Dit tot de verbeelding sprekende advies gaf sjeik Aboe Bakr Al Djezeïri in het boek 'De weg van de moslim'. Het kabinet noemt het een walgelijk boek en is druk doende zo te sleutelen aan de vrijheid van meningsuiting, dat het kan optreden tegen verspreiders van zulke teksten. Maar er waren ook andere geluiden: laat de splinter met rust en bestudeer eerst de balk in je eigen oog, in je eigen boek. In de Bijbel dus.
Wat zegt de Bijbel? Veel, en veel onvriendelijks. Neem Leviticus. Op verschillende plaatsen wordt homoseksuelen de les gelezen, het duidelijkst in 20 vers 18: ,,Wanneer ook een man bij een manspersoon zal gelegen hebben met vrouwelijke bijligging, zij beiden hebben een gruwel begaan; zij zullen zekerlijk gedood worden; hun bloed is op hen.''
Hoe ondubbelzinnig ook geformuleerd, er is in het bijbelboek geen sprake van een hoog terras. De Bijbel geeft geen praktisch advies hoe het bloed op hen zal komen. Volgens Rudolf Boon, emeritus hoogleraar liturgiewetenschap, is dat kenmerkend voor de joods-christelijke traditie: ,,In het christendom zul je zelden een preek horen over de regels uit Leviticus, Numeri of Deuteronomium. Het uitlichten van pikante of -voor een moderne, seculiere mentaliteit- aanstootgevende teksten uit de Bijbel behoort niet tot de omgangsvormen met de Schrift.''
Boon noemt vier manieren hoe de Schrift wél te gebruiken. Er is een liturgische omgang, waarbij de lezingen worden gebruikt in het kader van de opeenvolgende gedenk- en feestdagen van de joodse en christelijke kalender. De leerstellige omgang betreft de samenhang van bijbelgedeelten waarop de heilsleer is gefundeerd. Dan is er een devotionele omgang: het lezen van teksten ter overdenking, voor gebed. Ten slotte is er de zedenkundige omgang, aan de hand van woorden die de weg van het leven wijzen.
,,Sommige teksten spelen in geen van deze omgangsvormen een rol'', zegt Boon. ,,Zij hebben een beperkte betekenis, bepaald als ze zijn door culturele of historische omstandigheden. In de geloofsbelevenis van de gemeenschap doen zij er weinig toe, zoals de voorschriften uit Leviticus.''
Buiten dat kent het christendom een rijke interpretatietraditie: lees maar, er staat niet wat er staat. Boon: ,,Origenes (185-254) pleitte als een van de eerste theologen ervoor de Bijbel overdrachtelijk te verstaan. Hij was de eerste die in de uittocht uit Egypte een geestelijke reis zag, die elke gelovige doormaakt op weg naar de doop in de rivier de Jordaan.''
Origenes' opvatting was niet origineel. Hij volgde zijn joodse leermeester, Philo (25 voor tot 50 na Christus), die ingenieus probeerde de Griekse wijsbegeerte te versmelten met oud-testamentische geschriften. Philo had het idee dat er een diepere zin schuilging achter de letterlijke vorm waarvan God zich heeft bediend om zijn geboden duidelijk te maken. Zo komt Philo ertoe het gehele Oude Testament allegorisch te verklaren.
,,Toch staat er ook wat er staat'', zegt Boon. ,,In de geschiedenis van de bijbelinterpretatie is er een slingerbeweging te zien. In de twaalfde eeuw houdt Hugo van Sint-Victor, monnik in een Parijs' klooster, een pleidooi om een overdrachtelijke lezing van de Schrift op zijn minst uit te stellen. Pas na grondige bestudering van de letterlijke tekst is het geoorloofd de symbolische kant van een verhaal aan te stippen. In de Reformatie heeft Johannes Calvijn dit standpunt uitgedragen. Om wildgroei van alle mogelijke interpretaties te voorkomen hield hij zich sterk aan de tekst.''
Terug dus naar de tekst. Hoe zou Calvijn Leviticus 20 onder handen hebben genomen? ,,Het christendom noemt de voorschriften uit Leviticus 'ceremoniële regels', net als de tempelregels en offerregels zijn het voorschriften die met de komst van Christus achterhaald werden.'' Christus is het einde en de vervulling der wet. Voor Calvijn is deze tekst dus niet meer van belang.
Komt bij dat bij de protestanten in de twintigste eeuw ook nog de 'statische inspiratieleer' sneuvelde. Niet langer was de Bijbel het door God gedicteerde Woord. Exegeten ontdekten in teksten verschillende lagen en stemmen, die elkaar soms tegenspreken. Daarom lees je bij hedendaagse calvinisten ook nooit een oproep om met een homoseksueel een kijkje te nemen op een hooggelegen terras. Zelfs de steilste calvinisten verwezen in de recente strijd om het kerkelijk homohuwelijk nooit naar het stenigen.
Ook voor de katholiek is dat terras stappen te ver, hoewel de kerk van Rome de homoseksueel allerminst omarmt. De Groninger bisschop dr. Wim Eijk noemde als seminariedocent homoseksualiteit enkele jaren geleden een neurotische stoornis, volgens de goddelijke natuurwet een ongeordendheid, waar je met bidden en biechten en met een 'omkeringstherapie' goed van kon genezen. Een stoornis waar je iemand in geen geval op mocht fixeren, in mocht bevestigen, want dat was reuze funest. Maar bij deze veroordeling blijft het. Tot in de rk wereldcatechismus wordt agressie tegen het 'ongeordende' leven afgekeurd. Zo was het niet altijd, nu wel.
Waarom moedigen de islamitische teksten de volgelingen dan wél aan homoseksuelen in de kladden te grijpen, en ze met hun hoofd naar beneden van een flatgebouw te werpen? Islamoloog Nico Landman is duidelijk: ,,Het staat in de boeken van de islamitische wetgeving, de sjaria. De rechtsgeleerden hebben de sjaria duizend jaar geleden afgeleid van twee bronnen uit het Arabië van de zevende eeuw, van de Koran en de hadith. De Koran is het woord van God, letterlijk gedicteerd aan de profeet Mohammed, en de hadith bestaat uit verhalen over de uitspraken en de handelingen van de profeet Mohammed. Het gaat er bij de hadith om welke selectie je maakt uit die enorme hoeveelheid teksten, en hoe je die interpreteert.''
Dat het fragment over homoseksuelen in de moderne Nederlandse vertalingen komt bovendrijven, toont volgens Landman het conservatisme aan van de kleine uitgeverijtjes en boekhandeltjes die de laatste jaren zijn ontstaan. Zíj selecteren, zij hebben de macht te bepalen welke teksten ze laten vertalen. En zij denken de markt te kennen. De vraag is dus waarom moslims deze teksten willen lezen en kopen. Wordt die markt gecreëerd door imams die teksten uit de Koran over ethiek nog steeds onaantastbaar vinden, en dus op zoek zijn naar concrete leefregels?
Landman: ,,Nee. In de Koran vind je geen gedetailleerde leefregels. God heeft Mohammed in algemene richtlijnen toegesproken, de meer uitgewerkte regels staan in de hadith, net als veroordelingen en de bijbehorende straffen. Zo staat de plicht om te bidden bijvoorbeeld in de Koran, maar stelt de hadith dat dat vijf keer per dag moet. De laatste is ondergeschikt aan de Koran, maar de lezing ervan heeft wel een grote invloed op de manier waarop moslims de Koran begrijpen.''
Gematigde moslims zien de hadith als een tekst die een samenleving uit de zevende eeuw weerspiegelt, en niet de huidige tijd. De schrijvers zijn tijdsgebonden doorgeefluiken van de verhalen over Mohammed. In die opvatting ligt de mogelijkheid tot een interpretatie die de moderne samenleving weerspiegelt. Maar volgens Landman gebeurt dat slechts mondjesmaat. ,,Nasr Aboe Zaid is een van de weinige uitzonderingen. Hij wordt dan ook meteen een 'afvallige' genoemd. Voor het merendeel van de moslims, en vooral voor imams, is het onacceptabel de positie van de hadith ter discussie te stellen, laat staan de Koran.''
Landman zelf vindt de gewraakte passages uit het boek 'De weg van de moslim' gruwelijk, en vindt het verkeerd dat die in vertalingen weer opduiken. ,,Van het Oude Testament zijn sommige passages door de uitleggeschiedenis echt tot dode letter verklaard. Helaas wekken deze heruitgegeven boeken dit soort fragmenten uit de hadith weer tot leven.''
Bron: Trouw
van onze redactie religie en filosofie
2004-04-28
'De weg van de moslim' mag een walgelijk boek zijn, in de Bijbel staan ook haatdragende passages. Nederlanders moeten eerst eens hun eigen cultuur bekritiseren voordat ze islamieten de les leren. Of bestaat er verschil tussen de manier waarop christenen en moslims hun heilige geschriften interpreteren?
Grijp de homo's, zoek het hoogste gebouw uit, en gooi ze vanaf het terras met het hoofd naar beneden. Dit tot de verbeelding sprekende advies gaf sjeik Aboe Bakr Al Djezeïri in het boek 'De weg van de moslim'. Het kabinet noemt het een walgelijk boek en is druk doende zo te sleutelen aan de vrijheid van meningsuiting, dat het kan optreden tegen verspreiders van zulke teksten. Maar er waren ook andere geluiden: laat de splinter met rust en bestudeer eerst de balk in je eigen oog, in je eigen boek. In de Bijbel dus.
Wat zegt de Bijbel? Veel, en veel onvriendelijks. Neem Leviticus. Op verschillende plaatsen wordt homoseksuelen de les gelezen, het duidelijkst in 20 vers 18: ,,Wanneer ook een man bij een manspersoon zal gelegen hebben met vrouwelijke bijligging, zij beiden hebben een gruwel begaan; zij zullen zekerlijk gedood worden; hun bloed is op hen.''
Hoe ondubbelzinnig ook geformuleerd, er is in het bijbelboek geen sprake van een hoog terras. De Bijbel geeft geen praktisch advies hoe het bloed op hen zal komen. Volgens Rudolf Boon, emeritus hoogleraar liturgiewetenschap, is dat kenmerkend voor de joods-christelijke traditie: ,,In het christendom zul je zelden een preek horen over de regels uit Leviticus, Numeri of Deuteronomium. Het uitlichten van pikante of -voor een moderne, seculiere mentaliteit- aanstootgevende teksten uit de Bijbel behoort niet tot de omgangsvormen met de Schrift.''
Boon noemt vier manieren hoe de Schrift wél te gebruiken. Er is een liturgische omgang, waarbij de lezingen worden gebruikt in het kader van de opeenvolgende gedenk- en feestdagen van de joodse en christelijke kalender. De leerstellige omgang betreft de samenhang van bijbelgedeelten waarop de heilsleer is gefundeerd. Dan is er een devotionele omgang: het lezen van teksten ter overdenking, voor gebed. Ten slotte is er de zedenkundige omgang, aan de hand van woorden die de weg van het leven wijzen.
,,Sommige teksten spelen in geen van deze omgangsvormen een rol'', zegt Boon. ,,Zij hebben een beperkte betekenis, bepaald als ze zijn door culturele of historische omstandigheden. In de geloofsbelevenis van de gemeenschap doen zij er weinig toe, zoals de voorschriften uit Leviticus.''
Buiten dat kent het christendom een rijke interpretatietraditie: lees maar, er staat niet wat er staat. Boon: ,,Origenes (185-254) pleitte als een van de eerste theologen ervoor de Bijbel overdrachtelijk te verstaan. Hij was de eerste die in de uittocht uit Egypte een geestelijke reis zag, die elke gelovige doormaakt op weg naar de doop in de rivier de Jordaan.''
Origenes' opvatting was niet origineel. Hij volgde zijn joodse leermeester, Philo (25 voor tot 50 na Christus), die ingenieus probeerde de Griekse wijsbegeerte te versmelten met oud-testamentische geschriften. Philo had het idee dat er een diepere zin schuilging achter de letterlijke vorm waarvan God zich heeft bediend om zijn geboden duidelijk te maken. Zo komt Philo ertoe het gehele Oude Testament allegorisch te verklaren.
,,Toch staat er ook wat er staat'', zegt Boon. ,,In de geschiedenis van de bijbelinterpretatie is er een slingerbeweging te zien. In de twaalfde eeuw houdt Hugo van Sint-Victor, monnik in een Parijs' klooster, een pleidooi om een overdrachtelijke lezing van de Schrift op zijn minst uit te stellen. Pas na grondige bestudering van de letterlijke tekst is het geoorloofd de symbolische kant van een verhaal aan te stippen. In de Reformatie heeft Johannes Calvijn dit standpunt uitgedragen. Om wildgroei van alle mogelijke interpretaties te voorkomen hield hij zich sterk aan de tekst.''
Terug dus naar de tekst. Hoe zou Calvijn Leviticus 20 onder handen hebben genomen? ,,Het christendom noemt de voorschriften uit Leviticus 'ceremoniële regels', net als de tempelregels en offerregels zijn het voorschriften die met de komst van Christus achterhaald werden.'' Christus is het einde en de vervulling der wet. Voor Calvijn is deze tekst dus niet meer van belang.
Komt bij dat bij de protestanten in de twintigste eeuw ook nog de 'statische inspiratieleer' sneuvelde. Niet langer was de Bijbel het door God gedicteerde Woord. Exegeten ontdekten in teksten verschillende lagen en stemmen, die elkaar soms tegenspreken. Daarom lees je bij hedendaagse calvinisten ook nooit een oproep om met een homoseksueel een kijkje te nemen op een hooggelegen terras. Zelfs de steilste calvinisten verwezen in de recente strijd om het kerkelijk homohuwelijk nooit naar het stenigen.
Ook voor de katholiek is dat terras stappen te ver, hoewel de kerk van Rome de homoseksueel allerminst omarmt. De Groninger bisschop dr. Wim Eijk noemde als seminariedocent homoseksualiteit enkele jaren geleden een neurotische stoornis, volgens de goddelijke natuurwet een ongeordendheid, waar je met bidden en biechten en met een 'omkeringstherapie' goed van kon genezen. Een stoornis waar je iemand in geen geval op mocht fixeren, in mocht bevestigen, want dat was reuze funest. Maar bij deze veroordeling blijft het. Tot in de rk wereldcatechismus wordt agressie tegen het 'ongeordende' leven afgekeurd. Zo was het niet altijd, nu wel.
Waarom moedigen de islamitische teksten de volgelingen dan wél aan homoseksuelen in de kladden te grijpen, en ze met hun hoofd naar beneden van een flatgebouw te werpen? Islamoloog Nico Landman is duidelijk: ,,Het staat in de boeken van de islamitische wetgeving, de sjaria. De rechtsgeleerden hebben de sjaria duizend jaar geleden afgeleid van twee bronnen uit het Arabië van de zevende eeuw, van de Koran en de hadith. De Koran is het woord van God, letterlijk gedicteerd aan de profeet Mohammed, en de hadith bestaat uit verhalen over de uitspraken en de handelingen van de profeet Mohammed. Het gaat er bij de hadith om welke selectie je maakt uit die enorme hoeveelheid teksten, en hoe je die interpreteert.''
Dat het fragment over homoseksuelen in de moderne Nederlandse vertalingen komt bovendrijven, toont volgens Landman het conservatisme aan van de kleine uitgeverijtjes en boekhandeltjes die de laatste jaren zijn ontstaan. Zíj selecteren, zij hebben de macht te bepalen welke teksten ze laten vertalen. En zij denken de markt te kennen. De vraag is dus waarom moslims deze teksten willen lezen en kopen. Wordt die markt gecreëerd door imams die teksten uit de Koran over ethiek nog steeds onaantastbaar vinden, en dus op zoek zijn naar concrete leefregels?
Landman: ,,Nee. In de Koran vind je geen gedetailleerde leefregels. God heeft Mohammed in algemene richtlijnen toegesproken, de meer uitgewerkte regels staan in de hadith, net als veroordelingen en de bijbehorende straffen. Zo staat de plicht om te bidden bijvoorbeeld in de Koran, maar stelt de hadith dat dat vijf keer per dag moet. De laatste is ondergeschikt aan de Koran, maar de lezing ervan heeft wel een grote invloed op de manier waarop moslims de Koran begrijpen.''
Gematigde moslims zien de hadith als een tekst die een samenleving uit de zevende eeuw weerspiegelt, en niet de huidige tijd. De schrijvers zijn tijdsgebonden doorgeefluiken van de verhalen over Mohammed. In die opvatting ligt de mogelijkheid tot een interpretatie die de moderne samenleving weerspiegelt. Maar volgens Landman gebeurt dat slechts mondjesmaat. ,,Nasr Aboe Zaid is een van de weinige uitzonderingen. Hij wordt dan ook meteen een 'afvallige' genoemd. Voor het merendeel van de moslims, en vooral voor imams, is het onacceptabel de positie van de hadith ter discussie te stellen, laat staan de Koran.''
Landman zelf vindt de gewraakte passages uit het boek 'De weg van de moslim' gruwelijk, en vindt het verkeerd dat die in vertalingen weer opduiken. ,,Van het Oude Testament zijn sommige passages door de uitleggeschiedenis echt tot dode letter verklaard. Helaas wekken deze heruitgegeven boeken dit soort fragmenten uit de hadith weer tot leven.''
Bron: Trouw