Isaac
01-06-04, 16:41
'De aandelenmarkt is niet asociaal'
Variabele beloning vergroot de kans op fraude, stelt hoogleraar ondernemingsfinanciering Kees Cools vandaag in zijn oratie. 'De boekhoudschandalen waren geen toeval.'
Door onze redacteur Jeroen Wester
BAARN, 1 JUNI. Dat wordt vast een rechts verhaal, zei een collega-hoogleraar van Kees Cools toen Cools aankondigde om de relatie tussen Darwin en de beurs te onderzoeken. Vandaag presenteert Cools, met een leerstoel ondernemingsfinanciering aan de Rijksuniversiteit Groningen, de conclusies bij zijn inaugurele rede. Strekking: de aandelenmarkt is niet amoreel. De beurs heeft het menselijk gedrag overgenomen. Goed, de sterkste overleven, maar niet ten koste van je biotoop. De aandelenmarkt is niet asociaal.
,,De mens vertoont anti-Darwinistisch gedrag. In de evolutietheorie geldt het recht van de sterkste. De ontwikkeling van soorten verloopt volgens de theorie via natuurlijke selectie. Maar de mens grijpt zelf in het selectiecriterium in. Hij vond voorbehoedsmiddelen uit en kunstmatige bevruchting.'' Ook het recht van de sterkste gaat volgens Cools bij de mens niet meer volledig op. ,,Wat gebeurt er met kinderarbeid? Het wordt afgekeurd. Terwijl we volgens Darwinistische principes elkaar juist zouden moeten afmaken als we daardoor zelf kunnen overleven.''
Bedrijven hebben volgens Cools, die ook consultant is bij advieskantoor The Boston Consulting Group, het menselijk gedrag geïncorporeerd. Gevolg volgens Cools: de beurs waardeert wel degelijk langetermijngedrag van ondernemingen, in tegenstelling tot alle kritiek op het kortetermijndenken op de beurs. Duurzaam ondernemen wordt niet afgestraft door de financiële markten.
Cools: ,,Wanneer oliemaatschappijen hun kosten zouden verlagen door tankers voortaan van goedkopere enkelvoudige wanden te voorzien, zou dat niet gewaardeerd worden door de beurs.'' Maar is dat niet de economische ratio van een beurs die bang is voor claims bij ongelukken? ,,Neen, je ziet bij alle investeringen die gericht zijn op de lange termijn een waardering door aandelenmarkten'', zegt Cools. Hij vond een positieve correlatie tussen een verhoging van de onderzoeks- en ontwikkelingsuitgaven en de beurskoers. Hij vond die relatie ook bij de aankondiging van hogere marketinguitgaven of een 'positieve actie' voor het milieu.
,,Het is een mythe dat de beurskoers stijgt na de aankondiging van ontslagen. In negen van de tien gevallen daalt de koers juist. De enige uitzondering geldt voor bedrijven die direct failliet zouden gaan als zij geen banen zouden schrappen. In andere gevallen ziet de beurs een reorganisatie als een teken van slecht management. Waarom ineens zo diep ingrijpen? Met het ontslaan van mensen snijdt een bedrijf bovendien in zijn menselijk kapitaal, zijn eigen toekomst dus.''
De wetenschapper annex consultant deed ook onderzoek naar de relatie tussen variabele beloning en fraude. Hoe hoger de variabele beloning, hoe groter de kans op fraude. ,,Dan kun je zeggen: nogal wiedes. Maar ik heb het empirisch onderzocht!'' Hij verklaart de boekhoudschandalen uit een combinatie van irrealistische doelstellingen, variabele beloningen en een sterke reputatie van de betrokken topmannen. ,,De bazen van Enron, Worldcom en Ahold waren allemaal iconen in de industrie. De boekhoudschandalen waren geen toeval. Als die onhoudbare langetermijndoelstellingen niet meer kunnen worden gehaald, hebben zulke mensen veel te verliezen: hun rijkdom, hun naam, hun status. Op een gegeven moment lijkt er geen andere optie dan fraude als het wat minder gaat. Maar dan is het vaak te laat.'' De beurs heeft zijn tijdelijke hypes, maar op de lange termijn ziet Cools rationaliteit in de koersen. Zo noteren de topbedrijven uit de periode voor de sluipkrach nu beduidend lager dan bedrijven die het toen minder goed deden. ,,Dat heeft te maken met realistische doelstellingen en met niet te veel variabele beloning. Die factoren spelen mee bij de solide koersontwikkelingen van bijvoorbeeld Heineken of Unilever.''
Cools zegt dat de mens zijn omgeving beschermt omdat hij wil dat de kinderen van zijn kinderen ook een toekomst hebben. Mensen denken niet zozeer in termen van overleving van het individu, maar in overleving van de soort. Daarin verschilt de mens van andere dieren. De aandelenmarkt verwerkt die duurzame benadering eveneens in de koersen. Wie niet duurzaam genoeg opereert, wordt afgestraft. Maar wie wel duurzaam opereert, wordt niet beloond, zo vond Cools. ,,Het is een must voor bedrijven geworden. Als je het wel doet win je niks, maar als je het niet doet, verlies je beurswaarde. Duurzaam ondernemen is een hygiënefactor geworden.''
Ahold was onder Van der Hoeven een van de bedrijven die zich profileerde met maatschappelijk verantwoord ondernemen. Maar volgens Cools had de markt lang van tevoren door dat er in Zaandam iets niet helemaal in de haak was. ,,Kijk naar de koers, die was in het jaar voorafgaand aan het bekend worden van het boekhoudschandaal van 31 tot onder de 10 euro gekelderd. Het schandaal zelf was maar een rimpeling in Aholds beurskoers.''
1 juni 2004
Variabele beloning vergroot de kans op fraude, stelt hoogleraar ondernemingsfinanciering Kees Cools vandaag in zijn oratie. 'De boekhoudschandalen waren geen toeval.'
Door onze redacteur Jeroen Wester
BAARN, 1 JUNI. Dat wordt vast een rechts verhaal, zei een collega-hoogleraar van Kees Cools toen Cools aankondigde om de relatie tussen Darwin en de beurs te onderzoeken. Vandaag presenteert Cools, met een leerstoel ondernemingsfinanciering aan de Rijksuniversiteit Groningen, de conclusies bij zijn inaugurele rede. Strekking: de aandelenmarkt is niet amoreel. De beurs heeft het menselijk gedrag overgenomen. Goed, de sterkste overleven, maar niet ten koste van je biotoop. De aandelenmarkt is niet asociaal.
,,De mens vertoont anti-Darwinistisch gedrag. In de evolutietheorie geldt het recht van de sterkste. De ontwikkeling van soorten verloopt volgens de theorie via natuurlijke selectie. Maar de mens grijpt zelf in het selectiecriterium in. Hij vond voorbehoedsmiddelen uit en kunstmatige bevruchting.'' Ook het recht van de sterkste gaat volgens Cools bij de mens niet meer volledig op. ,,Wat gebeurt er met kinderarbeid? Het wordt afgekeurd. Terwijl we volgens Darwinistische principes elkaar juist zouden moeten afmaken als we daardoor zelf kunnen overleven.''
Bedrijven hebben volgens Cools, die ook consultant is bij advieskantoor The Boston Consulting Group, het menselijk gedrag geïncorporeerd. Gevolg volgens Cools: de beurs waardeert wel degelijk langetermijngedrag van ondernemingen, in tegenstelling tot alle kritiek op het kortetermijndenken op de beurs. Duurzaam ondernemen wordt niet afgestraft door de financiële markten.
Cools: ,,Wanneer oliemaatschappijen hun kosten zouden verlagen door tankers voortaan van goedkopere enkelvoudige wanden te voorzien, zou dat niet gewaardeerd worden door de beurs.'' Maar is dat niet de economische ratio van een beurs die bang is voor claims bij ongelukken? ,,Neen, je ziet bij alle investeringen die gericht zijn op de lange termijn een waardering door aandelenmarkten'', zegt Cools. Hij vond een positieve correlatie tussen een verhoging van de onderzoeks- en ontwikkelingsuitgaven en de beurskoers. Hij vond die relatie ook bij de aankondiging van hogere marketinguitgaven of een 'positieve actie' voor het milieu.
,,Het is een mythe dat de beurskoers stijgt na de aankondiging van ontslagen. In negen van de tien gevallen daalt de koers juist. De enige uitzondering geldt voor bedrijven die direct failliet zouden gaan als zij geen banen zouden schrappen. In andere gevallen ziet de beurs een reorganisatie als een teken van slecht management. Waarom ineens zo diep ingrijpen? Met het ontslaan van mensen snijdt een bedrijf bovendien in zijn menselijk kapitaal, zijn eigen toekomst dus.''
De wetenschapper annex consultant deed ook onderzoek naar de relatie tussen variabele beloning en fraude. Hoe hoger de variabele beloning, hoe groter de kans op fraude. ,,Dan kun je zeggen: nogal wiedes. Maar ik heb het empirisch onderzocht!'' Hij verklaart de boekhoudschandalen uit een combinatie van irrealistische doelstellingen, variabele beloningen en een sterke reputatie van de betrokken topmannen. ,,De bazen van Enron, Worldcom en Ahold waren allemaal iconen in de industrie. De boekhoudschandalen waren geen toeval. Als die onhoudbare langetermijndoelstellingen niet meer kunnen worden gehaald, hebben zulke mensen veel te verliezen: hun rijkdom, hun naam, hun status. Op een gegeven moment lijkt er geen andere optie dan fraude als het wat minder gaat. Maar dan is het vaak te laat.'' De beurs heeft zijn tijdelijke hypes, maar op de lange termijn ziet Cools rationaliteit in de koersen. Zo noteren de topbedrijven uit de periode voor de sluipkrach nu beduidend lager dan bedrijven die het toen minder goed deden. ,,Dat heeft te maken met realistische doelstellingen en met niet te veel variabele beloning. Die factoren spelen mee bij de solide koersontwikkelingen van bijvoorbeeld Heineken of Unilever.''
Cools zegt dat de mens zijn omgeving beschermt omdat hij wil dat de kinderen van zijn kinderen ook een toekomst hebben. Mensen denken niet zozeer in termen van overleving van het individu, maar in overleving van de soort. Daarin verschilt de mens van andere dieren. De aandelenmarkt verwerkt die duurzame benadering eveneens in de koersen. Wie niet duurzaam genoeg opereert, wordt afgestraft. Maar wie wel duurzaam opereert, wordt niet beloond, zo vond Cools. ,,Het is een must voor bedrijven geworden. Als je het wel doet win je niks, maar als je het niet doet, verlies je beurswaarde. Duurzaam ondernemen is een hygiënefactor geworden.''
Ahold was onder Van der Hoeven een van de bedrijven die zich profileerde met maatschappelijk verantwoord ondernemen. Maar volgens Cools had de markt lang van tevoren door dat er in Zaandam iets niet helemaal in de haak was. ,,Kijk naar de koers, die was in het jaar voorafgaand aan het bekend worden van het boekhoudschandaal van 31 tot onder de 10 euro gekelderd. Het schandaal zelf was maar een rimpeling in Aholds beurskoers.''
1 juni 2004