Naema Tahir weigerde ooit een gearrangeerd huwelijk, maar ziet nu de voordelen daarvan: ‘Het is heel sociaal’
Beeld Maartje Geels
Jurist, schrijver en Trouw-columnist Naema Tahir weigerde ooit te trouwen met een man die haar vader aandroeg. Nu is ze gepromoveerd op de waarde van het gearrangeerde huwelijk. ‘Ik heb geleerd: mijn ouders hadden gelijk.’
Marije van Beek16 november 2019, 1:00
In dikke stralen gutst de novemberregen langs de ruiten, maar jurist en schrijver Naema Tahir (49) komt opgeruimd een koffiezaak op Den Haag Centraal binnen. “Heerlijk weer”, zegt ze. “Dit werkt bij mij kalmerend op de ziel.” Tahir werd geboren in Slough, een industriestadje nabij Londen, als kind van Pakistaanse ouders. Op haar tiende verhuisde ze naar Etten-Leur, waar ze de middelbare school doorliep, met een pauze van twee jaar, die ze in Faisalabad, Pakistan doorbracht.
Eind jaren negentig probeerde haar vader haar vergeefs uit te huwelijken aan een onbekende Pakistaan. Ze weigerde, en werd na 11 september een vurige, rebelse stem in het publieke debat over de islam. Op Internationale Vrouwendag in 2004 schreef ze in NRC Handelsblad dat het een goede dag was voor moderne moslima’s om aan symbolische zelfontmaagding te doen, en ‘bebloede lakens aan de vlaggenmasten op je balkon te hangen’.
De band met haar ouders werd er niet beter op. Toen ze een Nederlandse man trouwde en haar eerste boek schreef, werd het contact een tijdje verbroken. Tahir bleef schrijven, de laatste jaren als columniste voor Trouw. En ze ging promoveren op het thema het gearrangeerde huwelijk. Vorige week kwam het proefschrift uit. Haar boodschap? Ze wil de goede kanten van dit huwelijkssysteem belichten.
U bedankt uw ouders in het nawoord, omdat ze u inspireerden om juist over dit thema een proefschrift te schrijven.
“Toen ik weigerde, vond ik het gearrangeerd huwelijk een slecht systeem. Zij zeiden: het is een goed systeem. Ik dacht: je hebt het mis. Maar ik heb nu geleerd: zij hadden gelijk. Ik heb hen gewoon tekortgedaan door het niet te begrijpen. Daarom heb ik het aan hen opgedragen. Ik wil liever zo min mogelijk op de persoonlijke kant van dit verhaal ingaan. Dit is mijn wetenschappelijke werk. Ik wil vermijden dat mijn proefschrift een soort traumaverwerking is van mijn eigen leven. Ook ter bescherming van mijn familie.”
Evenwel stuitte ze in haar eigen omgeving, de Brits-Pakistaanse gemeenschap die ook haar onderzoeksgroep werd, op de vragen die ze in haar studie opwerpt. Ze merkte dat haar keuze om los te breken weinig navolging kreeg.
“Ik ken haast niemand in mijn familie die geen gearrangeerd huwelijk heeft. Ook hoogopgeleide vrouwen kiezen hiervoor. Waarom?, vroeg ik me af. Vanuit het moderne, westerse perspectief is dat lastig te begrijpen. Je ziet wel wat relevante dingen, zoals: er is geen keuze, geen vrijheid, geen gelijkheid. Maar je ziet heel veel dingen niet, zoals de positieve waarden achter die traditie. Mijn doel was daar inzicht in te vergaren.”
Vanwaar de noodzaak om dit te doorgronden?
“Zonder begrip van dit systeem wordt het verkeerd aangepakt. Ik zie dat falen. Het beleid is: ‘oh we moeten die vrouwen redden, we moeten die jongeren een keuze geven’. De bestaande campagnes en programma’s gaan ervan uit dat het gearrangeerde huwelijk verkeerd is. Terwijl alleen het gedwóngen huwelijk verkeerd is. Een randverschijnsel. Maar ze worden op een hoop gegooid.
“Intussen wordt er in families juist met veel zorg naar een huwelijkspartner gezocht. Een van de dingen die ik ontdekte, is dat heel veel gearrangeerde huwelijken al een mengvorm zijn, dat ze een beetje moderner zijn gemaakt. Ouders kiezen een partner voor hun kind, maar dan wel met diens instemming, en met de vrijheid om te weigeren. Als je oprecht in het belang van je kind iemand uitkiest en zegt: ‘Dat is een hele lieve persoon voor jou, wat vind jij?’. Daar is niets schadelijks aan.”
Wat zijn die positieve waarden achter het gearrangeerde huwelijk?
“Lotsverbondenheid, bijvoorbeeld. De keuze voor het gearrangeerd huwelijk is de keuze voor een groepscultuur waarin je bescherming geniet. Het huwelijk is zo’n risico, een fout is zo gemaakt. Het is best een zware last op de schouders om zelf maar iemand te kiezen voor het huwelijk. De Pakistaanse cultuur kijkt naar het Westen en ziet hoe we denken alles in ons eentje te kunnen. Nou, mooi niet. Zij vinden die levenswijze eenzaam en zwaar.
“Ouders die een huwelijkspartner voor hun kind zoeken, stellen zich de vraag: past dit meisje of deze jongen in de familie? Zij kijken naar objectieve criteria die het huwelijk stabiel maken. Juist omdat ze niet verliefd zijn, denken ze meer rationeel. Het autonome huwelijk zoals dat in het Westen gebruikelijk is, gaat meer uit van subjectieve criteria voor een huwelijkspartner. Verliefdheid, aantrekkingskracht.
Naema Tahir. Beeld Maartje Geels
“Wat meespeelt is dat de mens als een feilbaar wezen wordt gezien, die de bescherming van God en van de familie hard nodig heeft. Misschien gaat het over vijf jaar slecht met het huwelijk. Dan helpt het als mijn ouders mede besloten hebben, en we allemaal een verantwoordelijkheid dragen. Het is heel sociaal. Ik vind dat iets waardevols. Dat moeten we echt erkennen.”
Is het in traditionele gezinnen niet gewoon: vaders wil is wet?
“Wie het gearrangeerde huwelijkssysteem zo opvat, begrijpt het net zo goed verkeerd. Het komt voor dat vaders zeggen: nee, mijn dochter wordt te westers, dus ze moet maar gewoon met een neef trouwen. Maar als je je kind schaadt, dan praktiseer je de traditie niet op de manier zoals die is bedoeld. Die mooie begrippen als instemming en keuzevrijheid zijn in de praktijk heel lastig. Ik heb veel casussen gelezen waarin jonge vrouwen zeggen: ik wilde het eigenlijk niet, maar heb toch maar ‘ja’ gezegd. In hoeverre is dat dan nog met instemming?”
Zou u uw eigen kind uithuwelijken?
“Nou, mijn eigen dochtertje, dat is een beetje te dichtbij om iets over te zeggen. Ik denk meer in het algemeen dat als je een huwelijk voor je kind arrangeert, je je er wel van moet verzekeren dat er instemming van je kind is. En denk aan het belang van je kind. Op die manier zou je het beste van beide systemen kunnen nemen.”
Het beste van beide wil zeggen dat een potentiële huwelijkskandidaat zowel moet voldoen aan de verwachtingen van de ouders als aan die van het kind. Dat wordt wel lang zoeken.
“Ik denk dat jongeren in die situatie leren hun eigen verwachtingen terug te vinden in de verwachtingen van de familie. Mijn familie houdt van me, dan kan ik hem ook wel aantrekkelijk vinden. Zoiets. Ik denk sowieso dat we in het Westen al te veel van onze liefdespartners zijn gaan verwachten.”
Vergeleken met een paar jaar geleden bent u heel sympathiek over behoudende levenswijzen. Hoe komt dat?
“Daar ben ik nog niet over uit. Door ouder te worden? Door het besef dat het niet voor iedereen weggelegd is om voor zichzelf te kiezen? Het is een psychologische zoektocht. Misschien zat het in me, al die tijd, maar heb ik me laten meeslepen door de teneur van het debat destijds, waarin de roep van ‘kies voor jezelf’ heel graag werd gehoord?”
U bent ook met een conservatief getrouwd, hoogleraar rechtsfilosofie Andreas Kinneging.
“Wat hij mij heeft geleerd is: jij zit je achtergrond te ontkennen. En hij lijkt innerlijk trouwens heel erg op een Pakistaan.” Lachend: “Dat zeggen ook Pakistani wel eens verbaasd tegen me: ‘You’re married to a Pakistani’.
“Ik zal een voorbeeld geven van hoe ver mijn zelfontkenning ging, uit de tijd dat ik nog werkte bij het ministerie van justitie. Collega’s kwamen met een verjaardagscadeautje, een cd met Qawwali, dat is Pakistaanse soefimuziek. Mijn reactie? Ah nee die volksmuziek, maar daar luister ik helemaal niet naar. Terwijl ik er dol op ben. Maar van de buitenkant kon dat niet, ik schaamde me ervoor. Ik was toch een westerse vrouw, waarom hebben ze me niet iets van George Michael gegeven?
“Dat ontkennen doe ik niet meer: ik heb nu eenmaal die wortels. Terugblikkend heb ik veel dingen gezegd die gewoon verkeerd zijn. ‘Je moet westers worden!’ Of: ‘Kies voor jezelf, breek desnoods los van je gezin’. Maar zoiets is heel zwaar. Dat kan één persoon op de miljoen, denk ik. Kijk, ik gun het mensen als ze willen losbreken, echt. Maar ik vind niet dat je het van mensen kunt eisen. Ja, je wordt gewaardeerd als je dat doet hè? Zo werd ik op handen gedragen in bepaalde kringen. Maar heb je gezien hoeveel schade dat oplevert, hoeveel pijn? Het redt de een, maar het levert zoveel pijn op in gezinnen. Zij verliezen iemand. Heel veel mensen komen daar niet overheen. Een tragedie die we ook een plek moeten geven in ons debat.”
Bent u nog feminist?
“Ja. Ik zie te vaak vrouwen die alleen maar huismoeder zijn, iets wat voor conservatieven prima is. Maar ik vind dat een vrouw altijd onafhankelijk inkomen moet hebben. Nou ja, ‘moet’ - ik vind het gezond dat je buiten je gezin een actieradius hebt waar je hersens aanboort, een netwerk hebt, collega’s hebt, dat je die groei ook hebt.”
En ik moet het toch vragen: uw ouders, hoe kijken zij aan tegen uw promotie?
“Ze waren erbij, met de verdediging, en zijn enorm trots. Zij denken in termen van de gemeenschap: dat er nu een doctor aan die gemeenschap is toegevoegd. Dat is voor hen van grote betekenis. Een van de stichters en geestelijk vaders van Pakistan is dr. Iqbal, die in Duitsland is gepromoveerd. De doctor des vaderlands, in wezen. Mijn ouders denken: wauw, onze dochter heeft nu die titel.”
https://www.trouw.nl/religie-filosof...iaal~b1622096/
Bladwijzers