Groot Brittannië: Big Brotherstaat



Zappen naar de bewakingscamera - Londen zendt beveiligingsbeelden uit op tv

Bewoners van Londense wijk kunnen beelden van straatcamera’s op hun eigen televisie bekijken. De Britse politie maakt van burgers misdaadbestrijders.


Londen, 12 mei. De Britse politie kampt al een tijd met een probleem: de straten hangen vol met beveiligingscamera’s, maar mankracht om alle beelden in de gaten te houden, is er niet. Hoe kan het ook anders, in een land met 2,5 miljoen camera’s, waar elke Brit dagelijks naar schatting door driehonderd camera’s wordt gefilmd?

Sinds deze week is de politie duizenden crimefighters rijker. Het gaat om de bewoners van Shoreditch, een wijk in Londen. Sinds maandag kunnen buurtbewoners via hun eigen televisie de beelden zien die de beveiligingscamera’s in de straten rondom hen opnemen. Wie op dit ‘security channel’ iets verdachts ziet, kan de politie alarmeren.
Het systeem werkt twee kanten op: met het veiligheidskanaal heeft de politie ook een direct lijntje lopen naar de huiskamers in Shoreditch. Bij calamiteiten kan de wijkpolitie via de televisie een oproep doen die inbreekt in de reguliere programma’s. „Het gaat dan om ernstige zaken waarbij snelheid heel belangrijk is”, zegt Dan Hodges, woordvoerder van het project. Als voorbeeld noemt hij de ontvoering van een kind. „De politie kan dan snel de buurt oproepen mee te helpen zoeken.”

Het gaat, met 22.000 huishoudens deze zomer, nu nog om een kleinschalig project. Maar ‘Shoreditch’ effent de weg om van elke Brit een eersterangs misdaadbestrijder te maken. Want uitbreidingsplannen liggen klaar. Eind dit jaar moeten 70.000 huizen zijn aangesloten op het digitale veiligheidskanaal en in 2007 staan ook andere wijken in Londen en andere steden op de agenda.

Hoewel deze vorm van reality-tv fors ingrijpt in de privacy van Britten – zappend op de bank kunnen zij hun buren in de gaten houden, klinkt er nauwelijks verzet. Sterker nog, het project in Shoreditch is een initiatief van de bewoners zelf en wordt door 71 procent van hen gesteund. „Ik ben blij dat we nu zelf actief kunnen bijdragen aan het veiliger maken van de wijk”, zegt buurtbewoner Jan Ashby. Daarbij zou er behoefte zijn aan meer sociale controle. Woordvoerder Hodges: „Mensen spreken nog vol weemoed over de tijd dat het normaal was om elkaars kinderen in de gaten te houden.” Volgens hem is het veiligheidskanaal een moderne variant van deze vroegere betrokkenheid.

De Britse mensenrechtenorganisatie Liberty echter spreekt van ‘spioneren’, met alle gevaren van dien. ,,Als mensen iets zien dat volgens hen niet in de haak is, kan het verleidelijk zijn voor eigen rechter te gaan spelen”, zegt Liberty-advocate Anna Fairclough. Het monitoren van beveiligingbeelden is volgens haar een exclusieve overheidstaak, waar juridische kennis voor nodig is. „Dat moet je niet aan burgers overlaten.”

Fairclough erkent dat beveiligingscamera’s kunnen helpen criminelen op te sporen en bewijsmateriaal tegen hen te vergaren. Zoals bijvoorbeeld vorig zomer gebeurde, bij de de tweede serie, mislukte Londense bomaanslagen. De terroristen konden binnen een paar uur worden opgepakt. Maar evengoed leidt het grote aantal camera’s tot schijnveiligheid. „Het veiligheidskanaal zou zelfs averechts kunnen werken”, vreest Fairclough. „Inbrekers kunnen vanuit hun huiskamers zien wanneer ze moeten toeslaan: als de bewoners hun pand verlaten.”
De bedenkers van het project in Shoreditch vinden dat onwaarschijnlijk. Inzoomen is voor televisiekijkers onmogelijk. Bovendien roteren de camera’s, wat het moeilijk zou maken specifieke panden of mensen in de gaten te houden.

Wel kunnen televisiekijkers beelden downloaden. Die kunnen vervolgens worden verstuurd naar het gemeentebestuur. Met één druk op de knop kunnen de bestuurders dan tot actie worden aangespoord. Die functie is niet zozeer bedoeld om criminelen op te sporen, maar om ‘kleine’ ongemakken sneller op te lossen. Graffiti verwijderen, bijvoorbeeld. Misschien dat voor de in graffiti gespoten tekst ‘rob the rich’ (beroof de rijken), die al maanden op een straathoek in Shoreditch prijkt, de laatste dagen nu zijn geteld.

Groot Brittannië: Big Brotherstaat

Geen land heeft zoveel beveiligingscamera’s op straat hangen als Groot-Brittannië. Dat de camera’s helpen criminaliteit te voorkomen, staat niet vast. Wel zijn ze van nut om bewijsmateriaal te vergaren.

De Britse overheid verzamelt DNA-materiaal van al haar onderdanen. Samen met de beveiligingscamera’s en ID-kaarten, is het land daardoor volgens mensenrechtenorganisatie Liberty verworden tot een heuse ‘big brotherstaat’.

Politie en beveiligingsbureaus experimenteren met ‘slimme’ camera’s. Die geven een signaal als zij iets verdachts ‘zien’. Vooralsnog levert dat nog veel valse meldingen op.

Inzet van burgerinformanten in Nederland

Ook in Nederland experimenteert de politie met het inzetten van burgers bij misdaadbestrijding. Deze week meldde nrc.next dat de politie momenteel onderzoekt of beelden die burgers met de camera van hun mobieltje maken, voor opsporing kunnen worden gebruikt.
J.F. Nijboer, hoogleraar bewijs en bewijsrecht , waarschuwt voor deze manier van misdaadbestrijding. Volgens hem zijn bij de betrouwbaarheid van het via burgers verkregen bewijsmateriaal vraagtekens te zetten. „Ik sluit niet uit dat de politie na een oproep grote problemen krijgt met vervalst beeldmateriaal.”
Een tweede bezwaar is het risico dat de politie via de burger de wet overschrijdt. „Met burgerinformanten wordt het wel erg verleidelijk om via U-bochtconstructies bewijsmateriaal te verzamelen. Zaken die de politie niet mag, zoals observeren in het privédomein van verdachten, zou aan burgers kunnen worden gevraagd.”