Oekraïne, propaganda en censuur

[Olive Yao]

Anne Morelli: "We zijn nog even goedgelovig als 100 jaar geleden". Foto: Malkia Mutiri

Interview - Lode Vanoost

Anne Morelli over oorlogspropaganda: “Twijfel altijd, over wat men ons opdringt én over wat we er zelf over menen te weten”

bron: De Wereld Morgen.be

In 2001 publiceerde Anne Morelli haar boek 'Elementaire principes van oorlogspropaganda'. 21 jaar later gelden haar 10 principes nog steeds volledig. DeWereldMorgen.be vroeg haar ze toe te passen op de oorlog van Rusland tegen Oekraïne.

woensdag 6 april 2022 13:02

Anne Morelli is historica gespecialiseerd in hedendaagse geschiedenis van religies en minderheden. Zij doceerde tot voor kort de vakken historische kritiek, Belgische overheidskwesties, godsdienstgeschiedenis en geschiedenisdidactiek aan de Université Libre de Bruxelles (ULB) in Brussel.

“Je moet altijd twijfelen, ook over je eigen mening. Je mag nooit zeggen ‘Ik weet het zeker’.”

Ze is tevens medewerker van het Centre interdisciplinaire d’étude des religions et de la laïcité van de ULB (Interdisciplinair Centrum voor de studie van Religie en Secularisme).



Haar boek heeft als ondertitel Bruikbaar bij koude, warme of lauwe oorlogen. Zij heeft het opgezet als didactisch kader en als media-analyse. Sinds zijn publicatie in 2001 werd het vertaald in het Nederlands (en is nog steeds verkrijgbaar, zie referentie onder dit artikel), Spaans, Portugees, Duits en Japans.

Grotendeels is haar analyse gebaseerd op de Eerste Wereldoorlog, maar in elk hoofdstuk trekt zij deze lijn door naar de oorlogen in de Balkan en in Afghanistan.

In haar inleiding licht zij haar opzet als volgt toe: “Het is niet mijn bedoeling de zuiverheid van de intenties bij de enen of de anderen na te gaan. Ik ben niet op zoek gegaan naar wie de waarheid vertelt en wie liegt, wie ter goeder trouw is en wie niet. Mijn enige bedoeling is de principes van de propaganda te illustreren, die unaniem worden gebruikt en er de mechanismen van te beschrijven.”

Haar inspiratie vond ze bij het boek Falsehood in War-Time (1928) van Brits auteur Lord Ponsonby en bij La mobilisation des consciences – La guerre de 1914 (1920) van de Franse auteur Georges Demartial.
Ponsonby en Demartial weerlegden de propaganda van de geallieerde machten Rusland, Frankrijk en Ponsonby’s eigen land Groot-Brittannië tegen de Asmogendheden Duitsland, Oostenrijk-Hongarije, Turkije en Bulgarije.



Anne Morelli ontvangt ons op een druilerige ochtend in een statig herenhuis aan de Franklin Rooseveltlaan, dat de ULB ooit mocht erven van een rijke edele dame.

Ze benadrukt de symboliek om vandaag les te kunnen geven in een gebouw dat ooit symbool stond voor de 19de eeuwse klassenmaatschappij in Brussel.

Deze statige woning heeft twee trappenhuizen, één wijds houten trappenhuis naar het grootste deel van de woning dat voor de eigenaars bestemd was en links (!) van de ingang een smalle trap naar de kleine personeelsvertrekken.

Wij nemen plaats in het grote salon beneden, dat nu dienst doet als leslokaal, met zicht op de tuin en het Ter Kamerenbos erachter.

We overlopen met haar de tien principes van haar boek, waar zij telkens met passie en kennis van zaken haar commentaar bij geeft.

1. Wij willen geen oorlog

Anne Morelli: “Als je de dingen los van hun historische context ziet is de vaststelling klaar en duidelijk. Rusland heeft de oorlog begonnen door Oekraïne binnen te vallen. Wij daarentegen zijn vredelievend en hebben dit nooit gewild. Het standpunt van de ander, zijn argumenten hebben geen enkele waarde.”
“Om dat te kunnen beweren moeten we een aantal essentiële gebeurtenissen ‘vergeten’. In 2014 kwam een pro-VS-regering aan de macht in Kiev, die als een van zijn eerste beslissingen de Russische taal als officiële overheidstaal afschafte. Rusland reageerde met de annexatie van de Krim en steun aan de etnisch-Russische opstand in de Donbass.”

Anne Morelli. Foto: Malkia Mutiri

“Het conflict in de Donbass werd bevroren met de Minsk-akkoorden, die een zeer fragiel wapenbestand afkondigden aan de frontlijn en afspraken vastlegden voor een hervorming van Oekraïne met erkenning van autonomie en taalrechten voor een aantal regio’s waaronder de Donbass. Dat akkoord werd nooit uitgevoerd. In de Donbass is de huidige oorlog al acht jaar bezig met naar schatting 14.000 slachtoffers (cijfers van de OVSE¹).”
“Het volstaat de kaarten van 1989 met 2022 te vergelijken om vast te stellen dat de NAVO zijn invloedssfeer honderden kilometers heeft verlegd naar het oosten en dat alleen Wit-Rusland en Oekraïne nog overblijven als buffer voor Rusland.”

Map: statista.com/CC

“Rusland heeft in 2008 duidelijk gemaakt dat lidmaatschap van Oekraïne (en Georgië) een rode lijn was voor Moskou. Of je het er mee eens bent of niet, in Rusland ziet men de invasie als een reactie op deze gang van zaken, een reactie op een oorlog die in de Donbass al in 2014 is begonnen.”

2. Het andere kamp is de enige verantwoordelijke voor de oorlog

“Iedereen keurt de invasie van Rusland af, maar dat maakt onze zijde niet minder schuldig aan het veroorzaken van deze situatie.”

“Onze media dragen een groot deel van de medeverantwoordelijkheid door te weigeren die context, die voorgeschiedenis weer te geven, door te weigeren het standpunt van de andere kant kenbaar te maken.”
“Dat betekent helemaal niet dat we het met dat standpunt eens moeten zijn. We moeten het echter wel kennen om zélf te beslissen wie dan wel verantwoordelijk is.”

3. De vijandelijke leider lijkt op de duivel

“Voor de Eerste Wereldoorlog was de Duitse Kaiser Wilhelm II overal welkom in de koningshuizen in Europa als een goede vriend. Zodra de oorlog begon was hij de baarlijke duivel, een monster die kinderen liet afslachten, een ziek man met misdadige ideeën. Wij leerden in de lagere school nog het liedje zingen: “Guillaume méchant homme” (Guillaume is Frans voor Wilhelm/Willem)



Guillaume, le méchant homme, qui à tué trois millions d’hommes.
Sa femme, la reine Béatrice, qui est la reine des saucisses …

Willem, de stoute man, hij doodde drie miljoen mensen,
zijn vrouw Béatrix was koningin der pensen …

“Toen ik tijdens mijn lessen begon over ‘Guillaume, le méchant homme’ keken heel wat studenten verbaasd dat die liedjes op school over een persoon gingen die echt had bestaan. Op het einde van de oorlog riepen de overwinnaars van de Eerste Wereldoorlog op om hem te berechten voor zijn misdaden. Dat was pure retoriek.”

“Ze lieten hem niet alleen ontsnappen naar Nederland². Hij kreeg ruim de tijd om zestig treinwagons met zijn fortuin en zijn bezittingen mee te nemen. De geallieerden deden geen enkele moeite om hem daar weg te halen. Hij kon er tot zijn dood in 1941 een luxueus renteniersleven leiden.”


Time Cover 13 april 1936

“Het liep identiek met Hitler. Die werd in het begin van zijn regime gefêteerd op de cover van Amerikaanse weekbladen³. Plots werd hij het monster, dat hij in werkelijkheid altijd al was geweest, wat onze leiders hier perfect wisten, maar niet erg vonden, zolang hij maar ten strijde zou trekken tegen die andere vijand in het oosten.”

“De Libische leider Qaddafi heeft tijdens zijn regime meerdere keren een wissel meegemaakt. Zo was hij meermaals een betrouwbare bondgenoot, dan weer een gruwelijke dictator, opnieuw een goede vriend en vice versa tot hij zijn bewaardatum definitief had overschreden. Qaddafi ontving nog ooit figuren als Brits eerste minister Tony Blair en onze eigen Guy Verhofstadt.”

“Idem met Saddam Hoessein, tot een paar dagen voor zijn invasie in Koeweit kreeg hij nog delegaties op bezoek uit Frankrijk en uit de VS om zijn gunsten te verwerven.”

“President George Bush senior was goede vrienden met Osama Bin Laden. Het bouwbedrijf van Abdallah Bin Laden kreeg contracten, de familie Bin Laden leefde vrij in de VS tot 2001. De familie Bush had nauwe economische banden met de bedrijven van de familie Bin Laden".

[Olive Yao]

.
4. Wij verdedigen een nobele zaak, geen particuliere belangen

“De vijand heeft altijd beschamende, misdadige, schandelijke motieven om een oorlog te beginnen. Wij strijden voor de vrijheid, voor democratie. Dat werd al beweerd tijdens WOI, door regimes die aan beide zijden van het front allesbehalve democratisch waren.”



“Nobele doelstellingen verbergen dikwijls een andere agenda. Wanneer Poetin zegt dat hij Oekraïne wil denazifiëren heeft hij een punt. Hij zegt er wel niet bij dat in de Donbass ook extreemrechtse elementen actief zijn aan de etnisch-Russische zijde.”

“De propaganda blijft ten gronde altijd dezelfde, net zoals de echte redenen voor oorlogen zoveel mogelijk verborgen blijven. Die zijn dubbel en lopen door elkaar: economische en geostrategische belangen, grondstoffen, zware industrie, petroleum…”

“In Italië kwam recent de dood van een Italiaan in het nieuws. Hij vocht sinds 2015 mee met de etnisch-Russische separatisten in de Donbass tegen het Oekraïense leger. Hij stelde te strijden voor dezelfde idealen als wat wij hier beweren: voor vrijheid en democratie.”

5. De vijand begaat bewust wreedheden, wij onopzettelijke blunders

“Een vast ingrediënt is ook altijd de bewering dat wij zeer ridderlijke soldaten zijn, die de burgers en onze gevangenen correct en respectvol behandelen. De voorbeelden van het tegendeel hebben we gezien in Irak.⁴ De Duitse bezetters lieten kort na de inname van België filmbeelden zien waar Belgische kindjes Duitse soldaten op de wang zoenden en hun ouders hen bedankten om hen ‘te bevrijden’.”


CNN, 29 april 2016

“Ook vluchtelingen worden ingezet in de propaganda: dat zij op de vlucht slaan is het ultieme bewijs dat de andere kant wreedheden begaat. Zij worden volop ingezet om emoties van medeleven te creëren. Voor vluchtelingen uit gebieden en landen waar wij de bommen gooien, geldt dan weer exact het omgekeerde.”
“Dat was reeds zo in WOI toen Nederland 1,3 miljoen vluchtelingen opving. Beelden van uitgemergelde ‘poor Belgian baby’s’ werden ingezet in de VS om de bevolking te overhalen deel te nemen aan de oorlog in Europa.”

“Hitler werd in het begin van zijn regime in 1936 gefêteerd op de cover van Amerikaanse weekbladen. Plots werd hij een monster, dat hij in werkelijkheid altijd al was geweest, wat men hier perfect wist.”

“In werkelijkheid worden in elke oorlog wreedheden begaan door alle betrokken partijen. Er gaan nu stemmen op om de oorlogsmisdaden van de Taliban te berechten, terwijl de oorlogsmisdaden van de VS in Afghanistan niet eens worden erkend.”

6. De vijand gebruikt illegale wapens

“In het laatste jaar van WOII zetten de geallieerden reeds fosforbommen in tegen Duitse steden. Sindsdien worden die wapens gebruikt door alle strijdende partijen in elk naoorlogs conflict sinds 1945. Illegale Britse clusterbommen worden vandaag massaal ingezet tegen de bevolking in Jemen.”



“Nog een illegale praktijk is de inzet van buitenlandse huurlingen. Het woordgebruik is van belang. De vijand gebruikt betaalde ‘huurlingen’ met fanatieke ideeën, wij zetten idealistische vrijwilligers in die strijden voor onze vrijheid. Op dit ogenblik doet men een open oproep aan de bevolking om te gaan strijden aan de kant van de Oekraïners.”

“We krijgen beelden te zien van krijgsgevangen Russische soldaten die verklaren niet te willen vechten, niet te weten waar ze mee bezig waren. Deserteurs verklaren weggevlucht te zijn omdat ze niet tegen hun volksbroeders willen strijden. Het enige wat hier wordt bewezen is dat deze mensen schrik hebben van de vijand die hen gevangen houdt.”

7. Wij lijden zeer weinig verliezen, de verliezen van de vijand zijn enorm

“Statistieken zijn een belangrijk wapen in elke oorlog, ook nu. De Russische invasiemacht lijdt enorme verliezen, onze verliezen zijn beperkt. Met de werkelijkheid heeft dat soort verklaringen meestal niets te maken. “
“Cijfers van de vijand worden onmiddellijk becommentarieerd als ‘onbetrouwbaar’, terwijl de cijfers van onze woordvoerders onmiddellijk als feiten worden aanvaard.”

“Wie die cijfers in twijfel durft te trekken of zelf een dubbelcheck wil uitvoeren – een normale journalistieke reflex – wordt onmiddellijk weggezet als minstens een naïeve medeplichtige of een bondgenoot van de vijand.”

“Wie die cijfers in twijfel durft te trekken of zelf een dubbelcheck wil uitvoeren – een normale journalistieke reflex – wordt onmiddellijk weggezet als minstens een naïeve medeplichtige of een bondgenoot van de vijand.”

“Tijdens de oorlog in Kosovo gaven zowat alle journalisten devoot de ongewijzigde versie weer van NAVO-woordvoerder Jamie Shea tijdens zijn dagelijkse briefings. Zo was een genocide bezig in Kosovo die 500.000 doden eiste, wat de NAVO-invasie verantwoordde. De analyse van de OVSE bracht het werkelijke cijfer van de repressie terug tot 5.000, met ongeveer evenveel slachtoffers aan Kosovo-Albanese als Kosovo-Servische zijde. Bovendien vielen de meeste slachtoffers na de NAVO-bombardementen, niet ervoor.”

8. Kunstenaars en intellectuelen steunen onze zaak

“Militaire experten en politici worden door het publiek gewantrouwd omdat ze betrokken partij zijn. Daarom zijn bekende personen, vooral populaire zangers en acteurs, zeer belangrijk. Hun bekendheid zegt niets over hun kennis of inzichten van buitenlandse politiek, maar ze zijn sympathiek en gebruiken veel beter de taal van hun publiek.”



“Hun voornaamste taak is het creëren van de perceptie dat iedereen hier over de hele lijn akkoord zou over zijn. Dat men nu zelfs het spelen van muziek van Russische componisten verbiedt is het absurde voorbij.”

“Je merkt de druk van het eenheidsdenken in de manier waarop de media dan omgaan met vedettes die weigeren het spel mee te spelen. In 2003 weigerde Arno mee te werken aan een grote inzamelactie voor Kosovo – waarvoor zoals steeds de openbare omroep VRT en de commerciële zender VTM samenwerkten⁵. ”

“In mijn boek geef ik zijn verklaring daarover weer (in voetnoot 161). Arno stelde dat de volgens hem kleine som die deze inzamelactie zou opbrengen – in vergelijking met de militaire kost van de oorlog – niet eens voldoende zou zijn om te betalen voor drie bommen die dezelfde dag door de NAVO zouden worden gedropt.”

“Arno is echter immens populair. De media durfden het niet aan hem daarover openlijk aan te vallen. Daarom hebben ze zijn stellingname zedig verzwegen.”

9. Onze zaak is heilig

“Tijdens WOI en WO II was het Gott mit uns, God zij geloofd, With God on Our Side, in het Arabisch is dat Allahu Akhbar! Godsdienst is sindsdien minder prominent geworden als motivering voor oorlogen in Europa. Nu gaat het meer over vrijheid en democratie.”

“Maar in feite werd zelfs in WOI en WOII ook democratie als motivering geponeerd door de strijdende krachten aan beide kanten. En vandaag, laten we wel wezen, Oekraïne een democratie? Voor de oorlog stond de populariteit van president Zelensky in de peilingen op 20-25 procent.”

“Arno is immens populair. De media durfden hem niet openlijk aanvallen voor zijn weigering aan een inzamelactie voor Kosovo mee te doen. Daarom hebben ze zijn stellingname zedig verzwegen.”

“Tot kort voor de oorlog omschreef The Economist Oekraïne als ‘het meest corrupte land ter wereld’. President Zelensky en zijn voorganger president Poroshenko hebben meerdere politieke partijen verboden, die verkozenen hadden in het parlement, te beginnen bij de communistische partij. De media worden er al jaren zwaar aan banden gelegd. Russischtalige media waren al lang voor de oorlog verboden. Meerdere verkozenen werden gevangen genomen op beschuldiging van hoogverraad – lang voor de oorlog!”

10. Wie aan onze propaganda twijfelt, is een verrader

“In 2007 vroeg volksvertegenwoordiger Dirk Van der Maelen aan minister van defensie Pieter De Crem of het nog nodig was om Belgische troepen naar Afghanistan te sturen. Het antwoord van De Crem was dat Van der Maelen “een vriend van Osama Bin Laden” was en dat hij aan de kant stond van verkrachters.”

“Het stellen van kritische vragen is in oorlogstijden ‘verboten’. Toen PTB (PVDA)-volksvertegenwoordiger Nabil Boukli vragen stelde in het parlement over de oorlog in Oekraïne antwoordde eerste minister Alexander De Croo dat er “in deze plenaire vergadering bondgenoten van Poetin zitten”. Je mag het met de uitspraken van Boukli grondig oneens zijn en er tegenargumenten tegen geven, maar dit als repliek van een eerste minister is zonder meer verwerpelijk.”

“Het stellen van kritische vragen is in oorlogstijden ‘verboten’.

“Na WOI heeft men meerdere instellingen opgericht om oorlogen aan banden te leggen. Keer op keer werden beweringen en beschuldigingen die aanleiding gaven tot escalatie of een oorlog veroorzaakten weken, maanden, jaren later weerlegd. Vandaag stellen we vast dat het eenheidsdenken in tijden van oorlog nog altijd elk kritisch denken verdringt naar de marge”.


bron: De Wereld Morgen.be

[Olive Yao]

.
Op het einde van haar boek stelde Anne Morelli vier vragen, die we haar opnieuw voorleggen:

1. Zijn wij vandaag even goedgelovig als onze voorouders gisteren?

“Ik vrees van wel en in feite is het nu nog erger dan vroeger. Dankzij het internet is het nu wel mogelijk om snel andere informatie te bekomen. We kennen allemaal het schouwspel van minister van buitenlandse zaken Colon Powell met zijn kleine ampul en de ‘definitieve bewijzen’ van biologische en chemische massavernietigingswapens in Irak, waarna de invasie is begonnen.”

VS-minister van buitenlandse zaken Colin Powell met een ampul antrax in de VN-Veiligheidsraad op 4 februari 2003. Foto: US Government/Public Domain

“We weten nu allemaal dat zijn toespraak compleet fake was. Irak had al jaren de capaciteit niet meer om dergelijke wapens te maken. Toen ze dat nog konden was dat trouwens nog met technologie die ze in Europa en de VS hadden aangekocht, toen Irak nog een goede bondgenoot was.”

“Er zijn zoveel voorbeelden, de Golf van Tonkin⁶, de incubatorbaby’s in Koeweit⁷, de massavernietigingswapens in Irak, en toch blijven we er massaal inlopen. We verbieden Russia Today maar hebben zelf al tientallen jaren de omroep Voice of America die voortdurend desinformatie de wereld rondstuurt.”

“Mensen zijn bekwaam om zelf te oordelen. De Russische kant moet gehoord worden. Je mag het er mee eens zijn of helemaal oneens, maar eenzijdige berichtgeving helpt de zaak niet vooruit. Censuur is het zekere pad naar escalatie van de oorlog.”

2. Worden deze principes bewust toegepast?

“Tot in de 19de eeuw maakte het voor de machthebbers niet uit wat de publieke opinie meende. Ze kenden het begrip niet eens. Het is door de democratisering dat machthebbers zich meer en meer gedwongen zagen om de publieke opinie te overtuigen.”

“Of deze principes bewust of onbewust worden toegepast is eigenlijk niet belangrijk. Wat telt is dat ze worden toegepast.”

“Lord Ponsonby zag als een van de eersten in hoe dat werkte en hoe nefast dat was. Tegenwoordig schakelt men daar commerciële pr-bedrijven voor in. De campagne van de incubatorbaby’s in Koeweit werd volledig georganiseerd door het pr-bedrijf Hill&Knowlton.”

Anne Morelli. “Je moet altijd twijfelen over wat er gaande is.” Foto: Malkia Mutiri

“Deze bedrijven ontwerpen dergelijke campagnes op dezelfde manier als ze shampoo en tandpasta aan de man brengen, op dezelfde manier ontwerpen ze de campagnes van politici voor hun herverkiezingen.”

“Of deze principes bewust of onbewust worden toegepast is eigenlijk niet belangrijk. Het is zeker deels een bewuste strategie. Wat telt is dat ze worden toegepast.”

3. Is de waarheid van belang?

“Men verwijt critici dat ze vergelijkingen maken. Maar die vergelijkingen zijn terecht en bovendien zijn ze de waarheid. Men kan de feiten verwringen en verdraaien zoveel men wil, de waarheid blijft dezelfde, of men ze verzwijgt of niet.”

4. Houdt systematische twijfel geen risico’s in?

“Twijfel is essentieel. Wie niet twijfelt kan je niet betrouwen. Je moet altijd twijfelen, ook over je eigen mening. Je mag nooit zeggen ‘Ik weet het zeker’. Ook vandaag niet. Je moet blijven denken ‘Misschien zit ik wel fout, misschien niet.’ Het drama is dat geen van beide kanten in deze oorlog gelijk heeft. Dat is trouwens in alle oorlogen zo.”

“Je moet drie dingen doen vandaag: twijfelen, twijfelen en twijfelen. Twijfelen over wat men ons alle dagen in de media door de strot duwt én twijfelen over je eigen analyse. Alleen dan kan je eventueel doordringen tot de feiten.”

Anne Morelli. Elementaire principes van oorlogspropaganda – Bruikbaar bij koude, warme of lauwe oorlogen. EPO, Antwerpen, 2003, 127 pp. ISBN 978 9064 4530 14

Notes:

1 Zie De OVSE, het alternatief voor de NAVO.

2 Nederland was neutraal gebleven tijdens WOI, tijdens de oorlog werden bijna 1,5 miljoen Belgische vluchtelingen opgevangen in Nederland en Frankrijk (achter de frontlinie).

3 De eer van de cover van Time Magazine viel ook Benito Mussolini te beurt.

4 De journalist die oorlogsmisdaden van de VS in Irak aan het licht bracht, riskeert levenslang in een Amerikaanse gevangenis: zijn naam is Julian Assange.

5 Anne Morelli gebruikt het voorbeeld van RTBF en RTL.

6 Een aanval van de Noord-Vietnamese marine op een Amerikaans slagschip in internationale wateren werd de aanleiding om de oorlog in Vietnam te beginnen. Jaren later kwam uit dat er nooit een dergelijke aanval was geweest. Een Amerikaans slagschip had Noord-Vietnam in zijn territoriale wateren geprovoceerd, maar die hadden niet in het aas gebeten.

7 Iraakse soldaten zouden tijdens de bezetting van Koeweit in een materniteit pasgeboren baby’s uit incubators hebben gegooid en de toestellen meegenomen. Dit werd de motivering om Irak binnen te vallen. De ‘getuige’ bleek de dochter van de Koeweitse ambassadeur in de VS die door Hill&Knowlton was getraind om haar verklaring in het Engels af te leggen. Er bleek niets van aan te zijn.


De WereldMorgen.be - Anne Morelli over oorlogspropaganda: “Twijfel altijd, over wat men ons opdringt én over wat we er zelf over menen te weten”


Eerder gepost door Revisor in Oekraïne, geopolitiek en het moorddadige Westen, posts #79 - #81

[Olive Yao]

.
Oekraïne heeft een enorm oorlogspropaganda-apparaat, deels in collaboratie met agenten van het VS regime.
Het volgende artikel geeft er een overzicht van.

Enkele passages zijn hier in het nederlands vertaald. Eerder in het engels in zn geheel gepost in Oekraïne, geopolitiek en het moorddadige Westen posts # 87 – # 90



Ukraine’s Propaganda War: International PR Firms, DC Lobbyists and CIA Cutouts

Dan Cohen | MintPress News 22 maart 2022

(...)

Kiev heeft een gestage stroom van uitgekiende propaganda voortgebracht die gericht is op het opwekken van publieke en officiële steun van westerse landen.

De campagne omvat richtlijnen voor taalgebruik, kernboodschappen en honderden propagandaposters, waarvan sommige fascistische beelden bevatten en zelfs neonazistische leiders prijzen.

Achter de public relations-inspanningen van Oekraïne staat een leger van buitenlandse politieke strategen, lobbyisten in Washington DC en een netwerk van aan inlichtingendiensten gerelateerde media.

(...)

De sleutel tot de propaganda-inspanning is een internationaal legioen van public relations-bedrijven die rechtstreeks samenwerken met het Oekraïense ministerie van Buitenlandse Zaken om informatieoorlog te voeren.

(...)

Volgens de anonieme figuur hebben meer dan 150 pr-bureaus zich aangesloten bij de propaganda-blitz.

(...)

Correct taalgebruik



Een document in het dossier schetst acceptabel taalgebruik over het conflict met Rusland, zoals bepaald door de Oekraïense regering.

(...)

“Zulke Russische clichés als ‘referendum op Krim’ of ‘wil van het volk van Krim’ zijn absoluut onaanvaardbaar”, stelt het document, verwijzend naar het overweldigend succesvolle referendum van 2014 om afscheid te nemen van Oekraïne.

(...)

Kernboodschappen

Een ander document met de titel "Key Messages" bevat specifieke propaganda-claims die op grote schaal werden verspreid in de reguliere westerse media, (...)

(...)

Goedgekeurde media

(...)

Deze “geverifieerde bronnen die objectief verslag doen van wat er in Oekraïne gebeurt” zijn echter allesbehalve onafhankelijk. De meeste van hen zijn verbonden aan de regeringen van de VS en Europese landen en miljardairstichtingen.

(...)

Hromadske TV ontving eertijds een commentator die genocide op etnische Russen in Donbass eiste en zei dat het bevolkt is met 1,5 miljoen "overbodige" mensen die "moeten worden uitgeroeid".






(...)

Lobbyisten in Washington DC ‘kwispelen met de hond’ (‘wag the dog’)

Terwijl public relations-bedrijven en inlichtingengerelateerde propaganda-operaties zich richten op het publiek, ageren lobbyisten in Washington DC in het Congres om de oorlog in Oekraïne uit te breiden.

Daniel Vajdich, een geregistreerde buitenlandse agent en lobbyist voor de Oekraïense Federatie van Werkgevers van de Olie- en Gasindustrie, de grootste in Oekraïne, werkt namens Volodymyr Zelensky om leden van het Congres te lobbyen om meer wapenleveringen naar Oekraïne goed te keuren.

(...)


_ _ _

noot O. Y.:

over de financiering van Hromadske

financiële rapport 2013



bron wikipedia, schermprint donderdag 27 oktober 2022 16:14 u

[Olive Yao]

– NewsGuard bewaakt ons nieuws! Het vertelt ons welk nieuws we moeten geloven en welk nieuws niet.

De software markeert websites op een beeldscherm met een rood of groen signaal.
Voor die software moet de gebruiker overigens abonnementskosten betalen.
Tot de gebruikers kunnen publieke instellingen behoren.

Wie is NewsGuard?

De organisatie werkt samen met het Department of Defense en het Department of State van de VS.

NewsGuards adviesraad telt negen leden.

• voormalige ministers van de VS,
– Tom Ridge, minister voor Homeland Security tijdens president G. W. Bush,
– Arne Duncan, minister van onderwijs tijdens president Obama

• een voormalig CIA directeur en NSA directeur, generaal Michael Hayden

• een voormalig secretaris-generaal van de NAVO, Anders Fogh Rasmussen

• een voormalig communicatiefunctionaris van de VS regering tijdens president Clinton en nu directeur van de PR-bedrijven Burson-Marsteller en Burson Cohn & Wolfe, Don Baer,

• journalisten,
– Richard Stengel, was onderminister voor public affairs tijdens president Obama, is nu journalist bij Atlantic Council (een NAVO spreekbuis) en MSNBC (fel voor Washington propaganda)
– Elise Jordan, was in dienst van Condoleeza Rice en is nu journalist bij MSNBC.
– Gianni Riotta, italiaanse journalist en lid van het Council on Foreign Relations, een VS instituut voor buitenlandse politiek

• de oprichter van Wikipedia, Jimmy Wales.


– Het is geruststellend dat ons nieuws zo goed bewaakt wordt!

NewsGuard is beschreven door

Christelle Néant van Donbass Insdider in Censorship - Donbass insider in the crosshairs of Newsguard, an agency linked to the CIA, NATO and the White House

en door Consortium News in

Narrative control firm targeting alternative media

US state-affiliated NewsGuard targets Consortium News

NewsGuard’s scarlet letter

NewsGuard is warning people about us

The response NewsGuard rejected

[Olive Yao]

.






Unheard Voice: Evaluating five years of pro-Western covert influence operations

Graphika and Stanford Internet Observatory

bericht bij publicatie

website

24 augustus 2022


1 Samenvatting

In juli en augustus 2022 verwijderden Twitter en Meta twee overlappende stellen accounts wegens schending van de servicevoorwaarden van hun platforms. Twitter zei dat de accounts in strijd waren met zijn beleid inzake "platformmanipulatie en spam", terwijl Meta zei dat de assets op zijn platforms zich bezighielden met "gecoördineerd niet-authentiek gedrag". Nadat de assets waren verwijderd, verschaften beide platforms delen van de activiteit aan Graphika en de Stanford Internet Observatory (SIO) voor verdere analyse.

Ons gezamenlijke onderzoek vond een onderling verbonden web van accounts op Twitter, Facebook, Instagram en vijf andere sociale-mediaplatforms die misleidende tactieken gebruikten om pro-westerse verhalen in het Midden-Oosten en Centraal-Azië te promoten. De stellen data van de platforms lijken een reeks geheime campagnes te dekken over een periode van bijna vijf jaar in plaats van één homogene operatie.

Deze campagnes brachten consequent verhalen naar voren die de belangen van de VS en hun bondgenoten behartigden, terwijl ze zich keerden tegen landen als Rusland, China en Iran. De verslagen bekritiseerden met name Rusland voor de dood van onschuldige burgers en andere wreedheden die zijn soldaten begaan bij het nastreven van de “imperiale ambities” van het Kremlin na de invasie van Oekraïne in februari van dit jaar.

Om dit en andere verhalen te bevorderen, deelden de accounts soms nieuwsartikelen van door de overheid van de VS gefinancierde media, zoals Voice of America en Radio Free Europe, en hyperlinks naar websites die (financieel) worden ondersteund door het leger van de VS. Een deel van de activiteit bevorderde ook berichten over anti-extremisme.

Net als bij eerdere onthullingen hebben Twitter en Meta de technische details van hun onderzoeken niet gedeeld. Bovendien heeft geen van beide bedrijven de activiteit publiekelijk toegeschreven aan een entiteit of organisatie: Twitter vermeldde als "vermoedelijke landen van herkomst" van de activiteit de VS en Groot-Brittannië, terwijl Meta zei dat het "land van herkomst" de VS was.
De bevindingen in dit rapport zijn gebaseerd op ons eigen open source-onderzoek en analyse van de twee stellen data die de platforms deelden.

De Twitter-dataset die aan Graphika en SIO is geleverd, omvatte 299.566 tweets door 146 accounts tussen maart 2012 en februari 2022 (*1). Deze accounts zijn onderverdeeld in twee stellen activiteiten die zich verschillend gedragen.

Het eerste stel was gekoppeld aan een openlijke berichtencampagne van de regering van de VS, het Trans-Regional Web Initiative, dat uitgebreid is gedocumenteerd in academische studies, mediaverslagen en registraties van contracten van de federale overheid.

Het tweede stel activiteiten omvat een reeks geheime campagnes van onduidelijke oorsprong. Deze geheime campagnes waren ook vertegenwoordigd in de Meta-dataset van 39 Facebook-profielen, 16 pagina's, twee groepen en 26 Instagram-accounts die actief waren van 2017 tot juli 2022.

Voor dit rapport hebben we onze analyse gericht op de uitsluitend geheime activiteit om beter te begrijpen hoe verschillende actoren niet-authentieke praktijken gebruiken om on line beïnvloedingsoperaties (IO) uit te voeren. We hebben echter enkele open-sourceverbindingen op laag niveau opgemerkt tussen de openlijke en geheime activiteit in de gecombineerde Twitter- en Meta-gegevens. Deze bestonden uit beperkte gevallen van het delen van inhoud en een Twitter-account dat zich voordeed als een persoon in Irak, maar eerder beweerde namens het leger van de VS te werken. Zonder ondersteunende technische indicatoren kunnen we de aard van de relatie tussen de twee stellen activiteiten niet verder beoordelen.

Wij zijn van oordeel dat deze activiteit het meest uitgebreide geval van geheime pro-westerse IO op sociale media vertegenwoordigt dat tot nu toe door open-source onderzoekers is beoordeeld en geanalyseerd. Op enkele uitzonderingen na, heeft de studie van moderne IO zich voornamelijk gericht op activiteiten die verband houden met autoritaire regimes in landen als Rusland, China en Iran, met recente toename van onderzoek naar de integrale rol die particuliere entiteiten spelen. Dit rapport illustreert het bredere scala aan actoren die zich bezighouden met actieve operaties om on line publiek te beïnvloeden.

Tegelijkertijd onthullen de gegevens van Twitter en Meta de beperkte reeks tactieken die IO-actoren gebruiken; de geheime campagnes die in dit rapport worden beschreven, zijn opmerkelijk omdat ze lijken op eerdere operaties die we hebben bestudeerd. De door Twitter en Meta geïdentificeerde middelen creëerden valse persona's met GAN-gegenereerde gezichten, deden zich voor als onafhankelijke media, maakten gebruik van memes en korte video's, probeerden hashtag-campagnes te starten en lanceerden on line petities: allemaal tactieken die werden waargenomen in eerdere operaties door andere actoren.

Belangrijk is dat de gegevens ook de beperkingen laten zien van het gebruik van niet-authentieke tactieken om on line betrokkenheid te genereren en invloed op te bouwen. De overgrote meerderheid van de berichten en tweets die we hebben beoordeeld, ontving niet meer dan een handvol likes of retweets, en slechts 19% van de geheime assets die we identificeerden, had meer dan 1000 volgers. De gemiddelde tweet kreeg 0,49 likes en 0,02 retweets. Het is veelzeggend dat de twee meest gevolgde assets in de data die door Twitter werden verstrekt, openlijke accounts waren die publiekelijk verklaarden dat ze een connectie met het leger van de VS hadden.

Dit rapport is niet-uitputtend en heeft geprofiteerd van eerdere studies door de academische en open-source onderzoeksgemeenschappen. We hopen dat onze bevindingen kunnen bijdragen aan een beter geïnformeerd begrip van on line beïnvloedingsoperaties, de soorten actoren die ze uitvoeren en de beperkingen aan vertrouwen op niet-authentieke tactieken.


(*1) Op 23 augustus, kort voor de publicatie van dit rapport, breidde Twitter de data-verzameling uit met 24 extra accounts en 103.385 tweets. In de bijgewerkte openbaarmakingsverklaring stond dat de activiteit plaatsvond tussen maart 2012 en augustus 2022.

[Olive Yao]

.
[Centraal Azië]

3.2 (…)

(...)

Deze nep-persona deden zich voor als individuen in Europa en Centraal-Azië, werden vermeld als beheerders van de nepmediakanalen en plaatsten inhoud van de campagne bij verschillende sociale-media groepen. (p.11)

(...)

In één geval plaatste het kanaal een Russischtalig artikel over Russische desinformatie in China dat vrijwel zeker was vertaald uit de Engelstalige versie van een Oekraïens artikel dat negen dagen eerder was gepubliceerd. (p. 14)

(...)

3.3 Verhalen

De Centraal-Aziatische groep richtte zich op een reeks onderwerpen: diplomatieke en humanitaire inspanningen door de VS in de regio, de vermeende kwaadaardige invloed van Rusland, Russische militaire interventies in het Midden-Oosten en Afrika, en Chinees 'imperialisme' en behandeling van moslimminderheden. Vanaf februari van dit jaar draaiden assets die eerder over Russische militaire activiteiten in het Midden-Oosten en Afrika hadden gepost in de richting van de oorlog in Oekraïne, waarbij het conflict werd gepresenteerd als een bedreiging voor de mensen in Centraal-Azië.

3.3.1 De VS, onze beste bondgenoot

Assets in de groep bevorderen op Facebook, Instagram, Twitter, YouTube en Telegram in sterke mate verhalen die de VS ondersteunen. Deze berichten waren voornamelijk gericht op steun van de VS aan Centraal-Aziatische landen en hun bevolking, en presenteerden Washington als een betrouwbare economische partner die de afhankelijkheid van de regio van Rusland zou beteugelen. (p. 20)

Andere berichten voerden aan dat de VS de belangrijkste garant was voor de soevereiniteit van Centraal-Azië tegen Rusland, waarbij ze vaak de oorlog in Oekraïne aanhaalden als bewijs van de ‘imperialistische’ ambities van het Kremlin. (p. 20)

Interessant is dat de assets ook humanitaire inspanningen van de VS naar voren brachten, waarbij het United States Agency for International Development 94 keer op Twitter en 384 keer op Facebook werd genoemd in de respectieve datasets. (p. 20)

(…)

3.3.2 Rusland staat er groot op

Assets in de groep beeldden Rusland consequent af als een bedreiging voor Centraal-Aziatische landen. (p. 21)
(…)
De assets zeiden ook dat Centraal-Aziatische landen deze organisaties [CSTO, CIS] moeten verlaten als ze hun volledige soevereiniteit van Rusland willen heroveren. (p. 21)

CSTO: (eng.) ‘Collective Security Treaty Organisation’
CIS: (eng.) ‘Commonwealth of Independent States’

Andere berichten bekritiseerden Ruslands gebruik van propaganda om antiwesterse en pro-Russische verhalen in Centraal-Azië te verspreiden, waarbij Rusland werd afgeschilderd als een snode acteur die werkt aan het ondermijnen van onafhankelijke democratieën. (p. 21)

3.3.3 Imperialistisch Rusland – oorlogen en allianties

Anti-Rusland-verhalen die door de campagne naar voren werden gebracht, noemden vaak de "imperialistische oorlogen" van Rusland in Oekraïne, het Midden-Oosten en Afrika. (…) (p. 22)

Oekraïne Oorlog

De assets postten over de Russische invasie in Oekraïne door de lens van wat het zou betekenen voor mensen in Centraal-Azië. Deze posts waarschuwden vaak voor de imperialistische ambities van Rusland jegens de voormalige Sovjetstaten en zeiden dat de invasie van Oekraïne liet zien wat het Kremlin in staat was om zijn buurlanden aan te doen.

Andere berichten schetsten de directe impact van de oorlog op Centraal-Aziatische landen, zoals voedseltekorten, en zeiden dat alle Centraal-Aziatische landen hun betrekkingen met Rusland zouden moeten heroverwegen in het licht van zijn illegale invasie. (p. 22)

Meer in het algemeen steunden de assets in de groep uniform Oekraïne, waarvan ze zeiden dat het een land was dat probeerde zichzelf te bevrijden van de invloed van Rusland. Kort nadat de invasie in februari begon, promootten accounts pro-Oekraïense protesten in Centraal-Aziatische landen. (p. 22-23)

Latere berichten rapporteerden over bewijzen van wreedheden begaan door Russische troepen en het Russische blokkade op de Oekraïense graanexport. (p. 23)

(…)

De assets verwezen vaak naar de samenwerking van China met Rusland, vooral op militair gebied, en zeiden dat Peking verantwoordelijk moest worden gehouden voor de Russische invasie van Oekraïne omdat de CCP het Kremlin in het geheim van wapens had voorzien. De groep berispte China voor het kopen van gestolen Oekraïens graan uit Rusland en voorspelde dat de invasie van Moskou door Moskou een Chinese invasie van Taiwan zou bespoedigen. (p. 26)

(...)

[Iran]

4.3 Verhalen

(…)

Net als andere groepen in de bredere verzameling van geheime actoren, bekritiseerde de Iraanse groep de Russische invasie in Oekraïne, vaak gebruikt om lokale verhalen in dat kader te plaatsen. De berichten van de groep gebruikten Perzische versies van de Russische oppositie-hashtags #no_to_Putin and #no_to_-war.

Accounts merkten op dat Khamenei Poetin verbaal steunde en beschuldigden Iran van het leveren van drones aan Rusland, die Rusland vervolgens gebruikte om burgers te doden. De groep beweerde niet alleen dat de steun van Iran aan Rusland moreel verkeerd was, maar verkondigde ook het verhaal dat de steun van Iran negatieve economische gevolgen zou hebben en maakte onflatteuze vergelijkingen tussen Khamenei en de Oekraïense president Volodymyr Zelensky. Een van hen “heeft Iran aan Rusland verkocht [...] en heeft opdracht gegeven voor de moord op [hun volk]”, tweette een account. “De ander draagt een gevechtsuniform naast zijn volk en heeft de kolonisatie van Oekraïne door Rusland uit alle macht gestopt”. (p. 36)

(...)

[Afghanistan]

5.3 Verhalen

(…)

Sinds februari van dit jaar begonnen de Afghanistan-accounts verhalen te verweven met de Russische invasie van Oekraïne, waarbij de acties van Russische soldaten werden vergeleken met die van door de IRGC gesteunde milities in Syrië. (p. 41)

(…)

[Midden Oosten]

6.3 Verhalen

(…)

p. 51 6.3.2 Een Russisch complot om wereldwijde hongersnood te veroorzaken

Hoewel de groep in het Midden-Oosten zich voornamelijk op Iran richtte, promootte een klein cluster van accounts op Facebook, Instagram en Twitter kritiek op Rusland, met name zijn interventies in Libië en Syrië. Vanaf februari van dit jaar hebben deze accounts inhoud aangepast aan de Russische invasie in Oekraïne en anti-Russische berichten ontworpen om een Arabisch sprekend publiek in het Midden-Oosten aan te spreken.

Naast berichten over Russische soldaten die burgers vermoorden, versterkten de verslagen het verhaal dat de Russische president Vladimir Poetin van plan was een wereldwijde voedselcrisis te veroorzaken die de economisch minder ontwikkelde landen het hardst zou treffen. De verslagen rapporteerden over Russische bombardementen op Oekraïense graansilo's en het vasthouden door Turkije van een onder Russische vlag varend schip dat "gestolen" Oekraïens graan vervoerde om dit verhaal kracht bij te zetten. Deze anti-Russische verhalen overlapten thematisch met de inhoud van sommige accounts in de Centraal-Aziatische groep.

Tegelijkertijd juichten de verslagen de voortdurende inspanningen van het VS Agentschap voor Internationale Ontwikkeling (USAID) in Irak toe en berichtten ze over positieve interacties tussen troepen van de VS en kinderen in Syrië (…).

[Olive Yao]

.
Notities

De studie van Standford en Graphika is besproken in

Kyle Anzalone – Study exposes misinformation campaign pushing pro-american narratives on twitter, facebook
The Libertarian Institute 24 augustus 2022 |

Nury Vittachi – Massive secret network revealed to be pushing western narrative
Friday Everyday 27 augustus 2022|
A Socialist in Canada 30 augustus 2022

Peter Cronou – Exposed: Covert pro-Western info op
Declassified Australia 22 september 2022|
Consortium News 23 september 2022


vertaling

vertaald met google translate + aanpassingen

‘asset’ : a useful or valuable thing, person, or quality
Het woord doelt op de accounts en de belanghebbenden daarachter.
google translate vertaald dit woord steeds met ‘activa’, maar uit dat woord spreekt het voorgaande niet. Daarom laat ik ‘asset’ onvertaald.

Met ‘the activity’, ‘de activiteit’ doelt de studie op alle activiteiten van het onderling verbonden web van accounts.


Hyperlinks bij Stanford - Graphika studie

Roy Revie – Contemporary conflict and the online information fnvironment - An examination of American military engagement with Web 2.0
University of Bath | december 2014

Tom Vanden Brook – Special Operations Command leads propaganda fight
USA TODAY | 6 december 2021

Websites run by Special Operations Command

Southeast Europe Times

SES Turkey

Magharebia

Mawtani al-Shorfa

Central Asia Online

Opmerking: bij elk van deze hyperlinks krijg ik een webadres en een wit scherm.
Het artikel uit USA Today waar ze in staan is al ouder (2021)

SAM.gov – TRWI (Trans Regional Web Initiative)

Stanford Internet Observatory, Graphika – More-Troll Kombat
december 2020

R. DiResta, S. Grossman, A. Siegel – In-house vs. outsourced trolls: how digital mercenaries shape state influence strategies
Stanford Internet Observatory 19 december 2021

Travis Hartman, Raphael Satter – These faces are not real
Reuters 15 juli 2020

Diverse auteurs – Stoking conflict by keystroke: an pperation run by IRA-linked individuals targeting Libya, Sudan, and Syria
Stanford Digital Repository 15 december 2020

Jack Stubbs, Christopher Bing – Special Report: How Iran spreads disinformation around the world
Reuters 30 november 2018

Diverse auteurs – Facebook takes down network tied to Epoch Media Group that used mass AI-generated profiles
Graphika 20 december 2019

Diverse auteurs – Russian accounts posing as Americans on Instagram targeted both sides of polarizing issues ahead of the 2020 election
Graphika 21 oktober 2019

Diverse auteurs – One topic, two networks: evaluating two Chinese influence operations on Twitter related to Xinjiang (TAKEDOWN)
Stanford Internet Observatory 2 december 2021

Meta – July 2021 Coordinated Inauthentic Behavior Report
10 augustus 2021

Turkey detains Russian-flagged grain ship from Ukraine
BBC 3 juli 2022

K. Prokhazkova – Russian propaganda is flourishing in China
Euromaidan Press 5 augustus 2022

Катержина Прохазкова – Китайські державні медіа активно поширюють російську дезінформацію про війну в Україні
Euromaidan Press 27 juli 2022

[Rob Gosseling]

.

“Het is niet mijn bedoeling de zuiverheid van de intenties bij de enen of de anderen na te gaan. Ik ben niet op zoek gegaan naar wie de waarheid vertelt en wie liegt, wie ter goeder trouw is en wie niet. Mijn enige bedoeling is de principes van de propaganda te illustreren, die unaniem worden gebruikt en er de mechanismen van te beschrijven.”

Het gaat in haar boek bijna exclusief over wie er fout is in de tijdlijn der geschiedenis. Niet toevallig in dit verband een kaartje van de expansie van de NATO naar het oosten in de context van de oorlog in Oekraine. Wie over oorlogsproganda onderzoek doet kan niet om de tijdlijn der geschiedenis heen en het in die lijn menselijk handelen. Het boek gaat dus behalve over propaganda wel degelijk over wie er fouten heeft gemaakt, zonder dit direct te benoemen. Je kunt geen onderzoek doen naar propaganda en gebeurtenissen achter deze propaganda buiten beschouwing laten. Dit boek velt dus wel degelijk een moreel oordeel over gebeurtenissen. Daar is op zich niets mis mee. Sterker nog, dat is een goede zaak.



.

[Olive Yao]

.

Het gaat in haar boek bijna exclusief over wie er fout is in de tijdlijn der geschiedenis. Niet toevallig in dit verband een kaartje van de expansie van de NATO naar het oosten in de context van de oorlog in Oekraine. Wie over oorlogsproganda onderzoek doet kan niet om de tijdlijn der geschiedenis heen en het in die lijn menselijk handelen. Het boek gaat dus behalve over propaganda wel degelijk over wie er fouten heeft gemaakt, zonder dit direct te benoemen. Je kunt geen onderzoek doen naar propaganda en gebeurtenissen achter deze propaganda buiten beschouwing laten. Dit boek velt dus wel degelijk een moreel oordeel over gebeurtenissen. Daar is op zich niets mis mee. Sterker nog, dat is een goede zaak.

(…) een moreel oordeel (…). Daar is op zich niets mis mee. Sterker nog, dat is een goede zaak.

Mee eens. Wel vind ik het van groot belang om feiten en morele oordelen uit elkaar te houden.

Wie over oorlogsproganda onderzoek doet kan niet om de tijdlijn der geschiedenis heen en het in die lijn menselijk handelen. (…) Je kunt geen onderzoek doen naar propaganda en gebeurtenissen achter deze propaganda buiten beschouwing laten.

Evident.

Dit boek velt dus wel degelijk een moreel oordeel over gebeurtenissen.

Hoezo ‘dus’? Is het niet mogelijk dat het boek gebeurtenissen beschrijft zonder er een ethisch oordeel over te vellen?

Het gaat in haar boek bijna exclusief over wie er fout is in de tijdlijn der geschiedenis. Niet toevallig in dit verband een kaartje van de expansie van de NATO naar het oosten in de context van de oorlog in Oekraine.

Noemt ze dat inderdaad ‘fout’ (= ethisch oordeel)? Of beschrijft ze het als een oorzaak (= feitelijk oordeel)?

Ik geef onmiddellijk toe dat er vaak wel een ethisch type oordeel geveld wordt. Dat doe ik ook vaak.

Neem bijvoorbeeld de volgende clip. Ik presenteer deze rede niet alleen, maar merk op dat ik veel respect voor Clare Daly heb. Goed dat ze dit zegt!