Rechts-extremisme Noord-Nederland

[Rob Gosseling]

.
Extremisme

In Noord-Nederland is de extremist zelden een jihadist


Boerenprotest in 2019 bij het Groningse Provinciehuis tegen het nieuwe stikstofbeleid. Beeld Kees van de Veen

Bij extremisme wordt vaak gedacht aan jihadisme, terwijl rechts-extremisme een groeiend probleem is. Regionaal onderzoek in Noord-Nederland van de Rijksuniversiteit Groningen brengt dit verschijnsel in kaart.

---

Bron : trouw.nl - 23 november 2022

In de nacht van 19 op 20 augustus vorig jaar werd een Groningse journalist die kritisch schreef over tegenstanders van de coronamaatregelen opgeschrikt door een molotovcocktail die door zijn ruit werd gegooid. Hij was al vaker doelwit van intimidatie geweest. De journalist overleefde de aanslag door het vuur zelf te blussen.

In Noord-Nederland komt dit soort extremistische incidenten de laatste jaren steeds vaker voor. Asbestdumpingen op de weg vanwege onvrede over de komst van een windmolenpark. Pogingen tot brandstichting bij het huis van een windmolenbouwer. De bekende snelwegblokkade in 2017 bij Dokkum om anti-Zwarte Piet-demonstranten tegen te houden.

Tiener op zolderkamer

Voor dit soort nieuwe vormen van extremisme is onder professionals nog relatief weinig aandacht, concluderen onderzoekers Pieter Nanninga, Léonie de Jonge en Fleur Valk van de Rijksuniversiteit Groningen in een woensdag gepubliceerd rapport. In het rapport wordt op regioniveau naar het aantal escalaties gekeken waarbij anti-overheidsdenken een rol speelt.

In de afgelopen vier jaar kwam meer dan de helft van deze escalaties voort uit anti-overheidsgevoelens, terwijl de aanpak van radicalisering en extremisme richt zich nog vooral richt op jihadisme. “Iemand met een baard die Arabisch spreekt wordt nu sneller als extremist gezien dan een Nederlandse tiener die op zijn zolderkamer allerlei dingen doet die niet door de beugel kunnen”, zegt onderzoeker Pieter Nanninga. “Dat is ook niet zo gek, gezien de dreiging van het jihadisme. Maar je ziet wel dat die dreiging afneemt, terwijl nieuwe vormen van extremisme opkomen. Professionals zijn daar nog niet goed op getraind. Die herkennen vooral signalen van jihadistische radicalisering.”

Afkeer van de randstad

In Noord Nederland blijken relatief sterke gevoelens van maatschappelijk onbehagen te leven. De afkeer van de randstad is groot. De regio is daardoor een voedingsbodem voor nieuwe vormen van radicalisme en extreemrechts.

Het liep met name uit de hand rond dossiers die gevoelig liggen in de regio, zoals de komst van een asielzoekerscentrum, een nieuw windmolenpark of het debat over de uitstoot van stikstof. Opvallend genoeg vonden de onderzoekers geen extremistisch gedrag rond het belangrijkste hoofdpijndossier: de aardbevingen door gaswinning.

Voor het onderzoek werd gesproken met 33 professionals uit verschillende gemeenten, van politiemedewerkers tot gemeenteambtenaren. Zij bleken bij radicalisering en extremisme vooral te denken aan Syriëgangers en asielzoekers, en daardoor andere vormen van extremisme over het hoofd te zien. Zo werd een meisje dat naar Syrië vertrok meteen een extremist genoemd, terwijl twee niet-jihadistische jongeren die worden gevolgd door veiligheidsdiensten werden beschreven als ‘jochies die de weg kwijt zijn en te veel achter de computer hebben gezeten’. Een professional vertelde dat er geen melding gedaan werd van een vader met nazivlaggen thuis omdat hij ‘zo’n lieve vader was’.

Kruisbestuiving

Net als op veel andere plekken, groeide het maatschappelijk onbehagen tijdens de coronapandemie ook in het noorden van het land. Omdat het door de coronamaatregelen lastiger werd voor extreemrechtse organisaties om demonstraties en fysieke bijeenkomsten te organiseren, zochten ze elkaar online op. Dat zorgde voor een kruisbestuiving tussen verschillende groepen.

Radicalen en aanhangers van extreemrechts vinden daardoor steeds vaker aansluiting bij andere protesten, zoals die tegen het coronabeleid, sinterklaasintochten en het boerenprotest. Ze durven zich ook meer uit te spreken omdat het uiten van radicaal rechts gedachtegoed uit de taboesfeer is gehaald. “Door de verharding van het maatschappelijke debat zijn anti-overheidsgevoelens normaler dan bijvoorbeeld twintig jaar geleden. De drempel om die te uiten is daardoor kleiner geworden”, zegt Nanning, die hoopt dat het onderzoek ook in andere regio’s wordt uitgevoerd.



.

[Rob Gosseling]

.
Extremisme

Anti-overheid en extreem: de diensten waarschuwen al jaren


Beeld ANP

AIVD en NCTV wijzen al langer op de gevaren van anti-overheidsextremisten, zonder namen en rugnummers te noemen.

---

Bron : trouw.nl - 14 november 2022

“Het hele systeem moet in elkaar storten zodat wij de macht weer terug kunnen grijpen.” Aldus Gideon van Meijeren in juni dit jaar. Volgens het Tweede Kamerlid van Forum voor Democratie leven we in een ‘door en door verrot corrupt systeem’, dat niet meer via een normale politieke weg te veranderen is.

Het zijn precies deze uitlatingen waar de veiligheidsdiensten alert op zijn. Al enkele jaren waarschuwen de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD) en de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) voor ‘anti-overheidsextremisten’. Mensen die zich verzetten tegen de huidige democratie, tegen het rechtssysteem en de media.

In het nieuwste Dreigingsbeeld van de NCTV, dat drie keer per jaar verschijnt, staat dat Nederland een vrij kleine, radicale groep kent van ‘agitatoren’: mensen die off- en online complotten verspreiden, onrust aanjagen en het wantrouwen in de overheid voeden. Het zijn er niet meer dan twintig, zegt de NCTV.

NCTV heeft geen namenlijst

Dit weekend sprak Van Meijeren over ‘tirannieke regimes’ die ‘op enig moment ten val werden gebracht door de bevolking’. Hij zei te hopen op een ‘revolutionaire beweging’ waarbij mensen ‘bij wijze van spreken naar het parlement trekken en zeggen: wij gaan hier gewoon niet meer weg totdat de regering weg is’. Het ligt voor de hand dat de NCTV ook aanslaat op deze woorden, maar of Van Meijeren tot de gevaarlijke radicale groep wordt gerekend is niet duidelijk. De dienst hanteert zelf geen lijst met namen en baseert zich op informatie van andere instanties. Tijdens zogeheten ‘beeldenoverleggen’ schuiven ook de AIVD, de Militaire Inlichtingen- en Veiligheidsdienst, de marechaussee en de Nationale Politie aan. Daar worden gegevens bij elkaar gelegd en inschattingen gemaakt van de omvang van de groepen: minder dan twintig ondermijnende aanjagers, tien- tot vijftigduizend mensen die de complotten actief verspreiden, en nog eens honderdduizend ‘ad-hocaanhangers’.

Het is niet zo vreemd dat de NCTV geen namen en rugnummers geeft, zegt onderzoeker Jelle van Buuren, verbonden aan de universiteit in Leiden en gespecialiseerd in inlichtingendiensten en complotdenken. “Stel, je noemt Thierry Baudet, of een andere politicus. Het zijn mensen die onderdeel zijn van de parlementaire democratie. Dat is ontzettend precair. Bovendien: op basis van wat staat iemand op zo’n lijst? Waar is het bewijs? Is er een harde definitie waar je het aan kunt toetsen?”

Discussies over smaad en laster voorkomen

Meerdere organisaties die de afgelopen door de NCTV werden omschreven als een gevaar, maakten daar met succes bezwaar tegen. Zo moest de dienst eerder dit jaar op last van de rechter rectificeren dat Muslim Rights Watch Nederland onderdeel zou zijn van het ‘organisatorische web van politiek-salafistische aanjagers’. Volgens het gerechtshof in Den Haag was daar ‘geen feitelijke grondslag’ voor.



.

[Rob Gosseling]

.
Extremisme

‘Noord-Nederland biedt bodem voor antioverheidsextremisme’


Boeren protesteren bij het Groningse provinciehuis tegen het nieuwe stikstofbeleid. Kees van de Veen

Onderzoek extremisme Jihadisme? Nee, antioverheidsdenken is het grote probleem in Noord-Nederland, zeggen onderzoekers.

---

Bron : nrc.nl - 22 november 2022

Een molotovcocktail door de ruit van een journalist die kritisch over tegenstanders van de coronamaatregelen schreef. Asbestdumpingen op openbare plekken vanwege de komst van windmolens. Een boer op een trekker die de deur van het provinciehuis ramt tijdens de boerenprotesten. Het zijn slechts enkele van de vele extremistische incidenten in de drie noordelijke provincies van de afgelopen jaren.

En dat aantal incidenten neemt in Noord-Nederland alleen maar toe, blijkt uit de woensdag gepubliceerde Fenomeenanalyse Extremisme Noord-Nederland van de Rijksuniversiteit Groningen (RUG). Sinds 2018 komt jaarlijks de helft van de incidenten voort uit antioverheidsdenken. Maar de aanpak van radicalisering en extremisme is vooral gefocust op jihadisme, terwijl dat in Noord-Nederland slechts een beperkte rol speelt. Daardoor worden extremisme en radicalisering niet breed herkend en erkend, concluderen onderzoekers Léonie de Jonge, Pieter Nanninga en Fleur Valk in hun onderzoek.

Het is voor het eerst dat er in Nederland regio-specifiek naar extremisme en radicalisering onderzoek is gedaan. Allereerst categoriseerden de onderzoekers alle extremistische incidenten in Noord-Nederland tussen 2014 en 2022 die de media of rechtbank haalden. Het gaat sinds 2016 om zo’n 10 incidenten per jaar, met een uitschieter in 2021 toen de onderzoekers 15 incidenten vonden. „Het is een relatief klein fenomeen in het noorden”, zegt Nanninga. „Tegelijkertijd zien we een stijgende lijn.”

Windmolenparken

Een opvallende uitkomst van het onderzoek is dat traditionelere vormen van extremisme, zoals religieus, links- en rechts-extremisme slechts beperkt voorkomen in het Noorden. „We zien de afgelopen jaren steeds meer incidenten die gerelateerd zijn aan antioverheidsgevoelens in regionale dossiers”, zegt Nanninga. Vooral de komst van windmolenparken, asielzoekerscentra en het stikstofdossier leidden tot regiospecifieke problemen die minder in de Randstad voorkomen. „Daardoor zien we een breed anti-Randstedelijk sentiment dat gesteund wordt door sterke gevoelens van maatschappelijk onbehagen”, zegt Nanninga. Noord-Nederland biedt dan ook een voedingsbodem voor antioverheidsextremisme, concluderen de onderzoekers.

Maar de aanpak van extremisme en radicalisering is vooral gefocust op jihadisme, blijkt uit gesprekken die de onderzoekers voerden met 33 professionals in Noord-Nederland, van politiemedewerkers tot aan gemeenteambtenaren. Extremisme associeerden de professionals voornamelijk met Syrische uitreizigers, salafisme en asielzoekers. Van een vader met nazivlaggen thuis wordt geen melding gedaan, want „hij is wel een lieve vader”, zei een professional tegen de onderzoekers. Een meisje dat naar Syrië vertrok werd bestempeld als ‘extremist’, maar twee niet-jihadistische jongeren, die door de veiligheidsdiensten worden gevolgd, worden beschreven als „jochies die de weg kwijt zijn en te veel achter de computer hebben gezeten”.

Het geeft volgens de onderzoekers weer dat antioverheidsgevoelens en radicaal- en extreem-rechtse overtuigingen in Noord-Nederland in de afgelopen jaren in toenemende mate genormaliseerd zijn. Daardoor worden deze vormen van extremisme onder professionals meer ervaren als „eigen aan onze samenleving”, schrijven de onderzoekers. „Antioverheidsgevoelens en radicaal- en extreem-rechts gedachtegoed wordt vaak niet herkend of erkend als extremistisch”, zegt De Jonge.

Ook landelijk is de focus van extremismebestrijding vooral gericht op jihadisme, zegt Nanninga. „In het laatste dreigingsbeeld van de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) is er aandacht voor onder meer antioverheidsextremisme, maar wordt jihadisme nog steeds als grootste bedreiging voor de veiligheid omschreven.”

Kruisbestuiving

En dat is problematisch omdat de voedingsbodem voor antioverheidsdenken niet zomaar wegebt. „Wij hebben het topje van de ijsberg onderzocht, maar de aanpak moet zich niet concentreren op het topje maar op de ijsberg”, zegt De Jonge. „Het bredere maatschappelijke ongenoegen en wantrouwen tegen de overheid zien we online veel terug in verschillende extremistische groeperingen.” En die gevoelens blijven niet hangen in afgebakende groepen. „We zien veel meer kruisbestuiving dan een paar jaar geleden, vooral online, zoals bijvoorbeeld extreem-rechts dat zich mag aansluiten bij de boerenprotesten.”

Zolang de focus van de aanpak van extremisme en radicalisering blijft liggen op jihadisme, matcht de aanpak van extremisme niet met het fenomeen, zegt De Jonge: „Kort door de bocht labelen we iemand met een baard die Arabisch spreekt sneller als extremistisch dan een boer die een provinciedeur ramt.” De onderzoekers concluderen dan ook dat zolang nieuwe vormen van extremisme niet worden herkend en erkend, de aanpak van extremisme en radicalisering zal achterblijven.



.

[Rob Gosseling]

.
Extremisme

Universiteit Groningen: extremisme onvoldoende herkend in Noord-Nederland


ANP

In Noord-Nederland leven relatief sterke gevoelens van maatschappelijk onbehagen en anti-randstedelijk denken. De regio is daardoor een voedingsbodem voor antioverheidsextremisme en nieuwe vormen van radicaal- en extreemrechts. Dat constateren onderzoekers van de Rijksuniversiteit Groningen (RUG). De gemeente Groningen gaf opdracht voor het onderzoek.

---

Bron : nos.nl - 23 november 2022

Sinds de uitbraak van de coronapandemie zijn antioverheidsextremisme en nieuwe vormen van rechtsextremisme in opkomst. De verschillende groepen gaan steeds meer in elkaar over. Dat is ook zichtbaar in Groningen, Drenthe en Friesland, zien religiewetenschapper en historicus Pieter Nanninga, universitair docent Europese politiek en maatschappij Leonie de Jong en Fleur Valk, Midden-Oostendeskundige.

Volgens De Jong, Valk en Nanninga hebben de "breed gedeelde gevoelens van maatschappelijk onbehagen" te maken met zaken die vooral in de plattelandsgebieden spelen. Het gaat dan om de bouw van windmolens, aardgaswinning en het stikstofbeleid.

Opvallend is wel, zeggen de onderzoekers, dat de gaswinning tot op heden niet tot extreme acties heeft geleid. Dat is anders bij de discussie over windmolens en stikstof. Daarbij zijn bijvoorbeeld bouwers en provinciebestuurders bedreigd.

Eerste regionale 'fenomeenanalyse'

Tot op heden richt onderzoek zich op internationale en nationale ontwikkelingen van extremisme, maar niet eerder is er in Nederland een regio onder de loep genomen. Uit de 'Fenomeenanalyse Extremisme Noord Nederland' blijkt dat er bij de noordelijke autoriteiten vooral aandacht is voor jihadisme. Nieuwe vormen van extremisme krijgen minder aandacht omdat ze niet als zodanig worden herkend, stellen de onderzoekers. Daar wordt ook nauwelijks capaciteit op ingezet.

Mogelijk heeft dat ermee te maken dat recentere vormen van radicalisering meer sociaal zijn geaccepteerd. Dat is anders dan eerder met jihadisme, horen de onderzoekers tijdens hun interviews.

"Jihadisme vinden mensen spannend, vreemd en dus eng", citeren ze een van de geïnterviewde gemeentemedewerkers. Volgens de ambtenaar geldt voor "rechts en antioverheid" dat er meer mensen zijn die dat vinden. "Dus dan is het allemaal minder erg". "Signalen op rechts", herkent ook een collega, "worden niet meteen geïnterpreteerd of gesignaleerd als extremisme of radicalisering".

Overregistratie jihadisme

De onderzoekers constateren dat het gebrek aan alertheid op nieuwe vormen van extremisme, ertoe leidt dat het probleem niet goed in kaart wordt gebracht. Het signaleringsregister van de politie-eenheid Noord Nederland bestaat uit twee verschillende dashboards: één voor 'islamisering' en één voor extremisme.

Onder die laatste vallen dan 'rechts', 'links', 'antioverheid' en 'dieren'. Het extremisme dashboard is pas in 2020 aangemaakt. Van de in totaal 1192 meldingen in de periode 2018-2021 vielen 656 meldingen (57 procent) in de categorie 'islamisering'.

"Dit is uitzonderlijk veel, zeker als het wordt vergeleken met het aantal jihadisme-gerelateerde incidenten in de regio, dat slechts 4,5 procent van het totaal uitmaakte", schrijven de onderzoekers. "De onevenredige focus op jihadisme is om meerdere redenen problematisch, niet in de laatste plaats vanwege de vanzelfsprekendheid waarmee het thema met een geloofsgemeenschap wordt geassocieerd", waarschuwen ze.

De onderzoeksresultaten worden vandaag besproken met ambtenaren uit de drie noordelijke provincies. Zij zullen het advies krijgen meer mankracht beschikbaar te stellen voor de aanpak van het antioverheidsextremisme. Er is door de onderzoekers geen vergelijking gemaakt met andere provincies. Zij pleiten ervoor dat ook andere regio's dit onderzoek gaan doen.



.