.
# Publicatie uit december 2021, twee maanden voor de escalatie van februari 2022
• Kritiek op het westerse staats- en medianarratief
• Profetisch
• Hier en daar ietwat sociologische benadering
Ukrainians are far from unified on NATO. Let them decide for themselves
Volodymyr Ishchenko | Truthout 28 december 2021
Oekraïners zijn verre van eensgezind over NAVO. Laat hen zelf beslissen
Sommige Oekraïners zien de NAVO als een verdediging tegen Rusland. Anderen vinden dat het lidmaatschap meer van de soevereiniteit van Oekraïne zou verspelen.
Na weken van paniek in de media over een vermeende Russische militaire invasie in Oekraïne, krijgt het conflict mogelijk de kans om via onderhandelingen te worden opgelost. Het publieke debat over de huidige escalatie van het Russisch-westerse conflict over Oekraïne is echter behoorlijk ironisch. Op het eerste gezicht concentreert het zich op garanties dat Oekraïne niet zou toetreden tot de militaire alliantie van de Noord-Atlantische Verdragsorganisatie (NAVO), die niet alleen ver is van het uitnodigen van Oekraïne om toe te treden, maar waartoe de meeste Oekraïners zelf ook niet toe willen toetreden.
Oekraïne speelt niet alleen een ondergeschikte rol in de uitwisseling van bedreigingen en onderhandelingen over zijn lot. Maar op typisch koloniale wijze homogeniseren commentatoren de Oekraïners en miskennen ze de politieke diversiteit in een land met 40 miljoen inwoners. De Oekraïense president Volodymyr Zelensky tweette onlangs over het principe "Niets over Oekraïne zonder Oekraïne", in tegenstelling tot de neiging van de Russische president Vladimir Poetin om het lidmaatschap van Oekraïne in de NAVO in een kleine kring van grote mogendheden te bepalen. Het probleem is echter niet alleen om te beslissen "zonder Oekraïne", maar ook om te beslissen "voor" heel diverse Oekraïners alsof ze dezelfde mening hadden over de kritieke aangelegenheden in kwestie.
Een populaire interpretatie van de Euromaidan-revolutie draagt bij aan deze strategische vermomming. Het verhaal dat de ronde doet is dat Oekraïners uit verschillende regio's, die pas tijdens de Tweede Wereldoorlog fuseerden tot één moderne staat, zich in 2014 eindelijk echt verenigden in de inclusieve natie van burgers die in de revolutie werd geboren. Oekraïners hebben hun "beschavingskeuze" gemaakt ten gunste van de westerse geopolitieke oriëntatie en verdedigen deze tegen Russische agressie, die probeert Oekraïne terug te brengen in zijn invloedssfeer. De oorlog in Donbas die in 2014 volgde, wordt in de eerste plaats gepresenteerd als een oorlog tussen staten en niet als een directe voortzetting van het gewelddadige burgerconflict dat begon in de laatste dagen van Euromaidan, zelfs vóór enige militaire stappen van Rusland.
In werkelijkheid was Euromaidan een gebrekkige revolutie. Hij vormde geen nationale eenheid, maar de groepen van de elite die ervan profiteerden (samen met ideologische cheerleaders) moeten deze illusie instand houden voor interne en externe legitimiteit, door een combinatie van monddood maken en repressie. Het is daarom in hun belang om de alternatieve standpunten over het verleden, het heden en de toekomst van Oekraïne te presenteren als "niet-Oekraïens" of zelfs "anti-Oekraïens", ook al worden deze standpunten door veel (zo niet de meeste) Oekraïense burgers gedeeld. Als gevolg hiervan ontberen deze Oekraïners steeds meer een stem in de binnenlandse en internationale publieke sfeer.
Oekraïne is niet zomaar een object van het toneelstuk van de grote mogendheden geworden. Op een bijzonder vernederende manier wordt Oekraïne uitgebuit om imperialistische belangen te dekken en ze verkeerd voor te stellen als een nobel streven. De met pathos beladen verwijzingen naar de soevereiniteit van Oekraïne lopen parallel met de realiteit van de staat, die sinds de ineenstorting van de Sovjet-Unie politiek, economisch en militair meer afhankelijk is van buitenlandse mogendheden dan ooit tevoren. Het erkennen van de diversiteit van Oekraïne en het verschuiven van de discussie naar de belangen van de Oekraïners is bijzonder noodzakelijk, niet alleen voor een onmiddellijke de-escalatie van het conflict, maar ook voor een duurzame oplossing voor Oekraïne en de vrede in Europa.
Willen Oekraïners lid worden van de NAVO?
Rusland eist ijzersterke garanties dat Oekraïne (en andere ex-USSR-staten) niet zullen toetreden tot de NAVO, en dat de NAVO het grondgebied van deze staten niet zal gebruiken voor militaire expansie. Het typische antwoord van westerse functionarissen en waarnemers tot nu toe is dat het aan de NAVO en Oekraïne is om te beslissen, niet aan Rusland. Veel westerse commentatoren zijn geobsedeerd door het lezen van Poetins gedachten: hoe zou hij reageren als hij niet tevreden was met een antwoord op zijn ultimatums? Ze worden weerspiegeld door de virale symmetrische speculaties aan de andere kant of Biden bereid zou zijn om een akkoord met Rusland te sluiten. Niet zo veel mensen zijn geïnteresseerd in wat Oekraïners hiervan vinden. Willen Oekraïners wel lid worden van de NAVO?
Oekraïnes neutrale status, die het land uitsluit van deelname aan militaire blokken, werd in de fundamentele documenten van de moderne Oekraïense staat geschreven: de Soevereiniteitsverklaring (aangenomen op 16 juli 1990) en de grondwet van Oekraïne (28 juni 1996). In december 2007, aan de vooravond van de beruchte topontmoeting in Boekarest die besliste dat Oekraïne en Georgië "lid zullen worden van de NAVO", steunde minder dan 20 procent van de Oekraïense burgers toetreding tot de NAVO. De meerderheid van de Oekraïners was verdeeld tussen steun voor een militair bondgenootschap met Rusland of het behouden van de niet-blok neutrale status.
Het NAVO-lidmaatschap bleef tot de tumultueuze gebeurtenissen van 2014 een zaak van slechts een kleine minderheid in de Oekraïense samenleving. Als gevolg van de annexatie van Krim door Rusland en het uitbreken van de oorlog in Donbas steeg de steun voor het NAVO-lidmaatschap tot ongeveer 40 procent. Het werd echter nog steeds niet omarmd door een meerderheid van de Oekraïners.
Twee dingen droegen bij aan deze verschuiving in de publieke opinie. Sommige voorheen skeptische Oekraïners begonnen het NAVO-lidmaatschap te zien als een bescherming tegen verdere vijandige acties van Rusland. Maar een niet minder belangrijke reden voor de sprong van de steun was dat de enquêtes niet langer de meest pro-Russische Oekraïense burgers omvatten uit de gebieden die niet onder Oekraïense regeringscontrole staan: Krim en Donbas. Miljoenen Oekraïense burgers zijn effectief uitgesloten van de Oekraïense publieke sfeer.
In de rest van Oekraïne is de steun voor een militair bondgenootschap met Rusland sinds 2014 sterk afgenomen. De meeste voormalige Rusland-aanhangers veranderden echter niet in aanhangers van de NAVO, maar stapten over op steun voor een neutrale status, een “de pest aan jullie beide huizen”-positie. Als je nadenkt over de zeven jaar van militair conflict, dat voornamelijk (verkeerd) wordt voorgesteld als de oorlog met Rusland, dan is de onwil om de NAVO te omarmen door een zeer groot deel van de Oekraïners verbazingwekkend.
Voor de verkiezingen van 2019 drong de vorige Oekraïense president, Petro Poroshenko, aan op wijzigingen in de grondwet van Oekraïne om het op weg te helpen naar toetreding tot de Europese Unie (EU) en de NAVO. Het hielp niet om zijn vernietigende nederlaag tegen Zelensky te voorkomen.
Steun voor NAVO in Oekraïne verschilt per regio. Alleen in de westelijke regio's bestaat een stabiele, solide pro-NAVO-meerderheid. Er is misschien een pro-NAVO pluraliteit in Centraal-Oekraïne. Maar in de oostelijke en zuidelijke regio's is neutraliteit populairder dan het NAVO-lidmaatschap, ondanks het feit dat dit deel van Oekraïne hoogstwaarschijnlijk bezet zou zijn in het geval van een echte Russische invasie.
Een correlatie tussen steun voor NAVO en verschillende visies op de Oekraïense nationale identiteit maakt dat de kwestie in het bijzonder verdeeldheid zaait. Veel Oekraïners zien NAVO als een verdediging tegen Rusland. Veel andere Oekraïners zijn van mening dat het NAVO-lidmaatschap meer van de soevereiniteit van Oekraïne aan het Westen zou verspelen, wat volgens hen al sinds 2014 gebeurt, en dat het tegelijkertijd de spanningen met Rusland zou doen toenemen, de interne spanningen tussen de Oekraïners zou doen escaleren en het land zou meesleuren in een van de 'voor altijd'-oorlogen van de VS, waarvan er onlangs een is geëindigd in een vernederende nederlaag.
Er zijn aanwijzingen dat de Russische militaire opbouw in het voorjaar van 2021 de steun voor NAVO zou kunnen vergroten. Het is vrij waarschijnlijk dat NAVO-aanhangers een eventueel referendum zouden winnen. Dergelijke projecties voor het referendum zijn echter minder geldig om de voorkeuren voor de veiligheidsstrategie van Oekraïne onder de bevolking in het algemeen van Oekraïne te beoordelen, omdat ze de keuze tot "ja" of "nee" beperken, en geen betrekking hebben op miljoenen Oekraïense burgers in Donbas en Krim die dat niet zouden kunnen stemmen in het referendum, maar er wel een uitgesproken mening over hebben. Bovendien blijft het onzeker hoe de publieke opinie van Oekraïne zou reageren op zeer duidelijke berichten dat de VS het sturen van troepen om tegen Rusland te vechten uitsluit voor het geval het Oekraïne aanvalt en op mogelijke compromissen tijdens de onderhandelingen met Rusland.
Hoewel we kritiek hebben op Poetins eisen om te beslissen over het lidmaatschap van Oekraïne tussen de grote mogendheden, is het belangrijk om niet in een soortgelijke misvatting te vervallen en de Oekraïners dubieus de wens om lid te worden van NAVO op te leggen. Oekraïners zijn verre van verenigd in de ondersteuning van het NAVO-lidmaatschap. Het is een omstreden kwestie die alleen goed kan worden opgelost in een politiek proces waarin een groot deel van de andersdenkende Oekraïners niet standaard wordt weggegooid en gestigmatiseerd als "verraders" of "handlangers" van Russische propaganda omdat ze om goede redenen sceptisch staan tegenover NAVO.
Bladwijzers