Onderwijssysteem Nederland benadeelt kinderen van allochtonen en arbeiders.

[Revisor]

Kansengelijkheid

Inspectie bezorgd: hoger onderwijs let niet op gelijke kansen bij selectie student

Beeld AH

Studenten met verschillende (culturele) achtergronden moeten een gelijke kans hebben op toelating tot een studie. Maar de selectieprocedures in het hoger onderwijs houden daar nu geen rekening mee.

Marten van de Wier 20 januari 2023, 20:57

Als aankomend student een cijferlijst insturen, of in een gesprek of brief je motivatie toelichten: dat moet bij enkele honderden opleidingen op hogescholen en universiteiten. Worden bepaalde groepen studenten door dat soort selectieprocessen voorgetrokken, en andere achtergesteld?

De meeste onderwijsinstellingen hebben geen idee, zo blijkt uit een rapport van de Inspectie voor het Onderwijs. Ze onderbouwen hun selectieprocedures niet goed genoeg en doen te weinig om te zorgen dat de selectie niet ten koste gaat van gelijke kansen voor iedereen.

De inspectie adviseert het onderwijs daarom het liefst helemaal te stoppen met het selecteren van studenten, zeker als er toch voldoende opleidingscapaciteit is. Opleidingen die blijven selecteren, moeten die procedure beter evalueren en toetsen op ongewenste effecten.

Opleidingen mogen van de wet studenten selecteren, maar alleen als dat niet ten koste gaat van de kansengelijkheid. De inspectie laat in het midden of er ook daadwerkelijk groepen worden achtergesteld. Maar dat opleidingen hieraan zo weinig aandacht geven ‘stemt tot zorg’, vindt de inspectie.

Selectie ging bij zorgopleidingen ten koste van diversiteit

Onderzoekers van onder andere Amsterdam UMC en UMC Groningen constateerden vorig jaar dat selectie op universitaire opleidingen op het gebied van gezondheidszorg de kansenongelijkheid vergrootte. Ze vergeleken de diversiteit van de studentenpopulatie toen nog grotendeels door loting werd geselecteerd met die in het huidige systeem, waarbij volledig wordt geselecteerd.

Vrouwen en kinderen van rijkere ouders maakten al meer kans, en dat bleef zo. Maar maar naarmate selectie een grotere rol ging spelen, namen de kansen af voor studenten met een (deels) Marokkaanse, Turkse, Surinaamse of Antilliaanse achtergrond. Het verschil was niet te verklaren door het inkomen of opleidingsniveau van hun ouders.


https://www.trouw.nl/onderwijs/inspe...dent~bc43dd80/

[Revisor]

Loten voor een studieplek is echt eerlijker

Kansenongelijkheid Ruim vijf jaar na het afschaffen van loting is duidelijk dat het de kansenongelijkheid in het hoger onderwijs vergroot heeft en collegezalen homogener maakte.

Patricia Veldhuis & Frederiek Weeda 27 januari 2023 om 21:02

Aspirant-studenten op Studiekeuzebeurs in Ahoy. Kinderen van ouders met een migratieachtergrond zijn ondervertegenwoordigd bij medische studies. Foto Peter Hilz/ANP

Yvo Smulders zou nooit zijn aangenomen bij een geneeskunde-opleiding als hij de huidige selectieprocedure had moeten doorlopen. Motivatie? „Ik wilde vooral in een grote auto rijden. En ik wilde geloof ik iets heldhaftigs gaan doen. Ik was helemaal niet volwassen. Je bent dan achttien, hè – wat weet je dan?”

Smulders is hoogleraar interne geneeskunde aan de Amsterdam UMC. „Ik hoop ook dat ik een goeie dokter ben.” De loting voor geneeskunde waar hij destijds door kwam, ruim dertig jaar geleden, was een prima selectiemiddel, vindt hij. Dat was een gewogen loting. „Als je hogere cijfers had op school, kreeg je wel meer kans in die loting. Toen ik dat hoorde, ben ik een jaar hard gaan werken. Maar eigenlijk haalde ik altijd zevens.”

Kijk even mee in de collegezalen van een opleiding geneeskunde nu. De kans is groot dat de meeste studenten op elkaar lijken. Het leeuwendeel is wit, vrouw en heeft ouders die tot de 10 procent rijkste Nederlanders behoren. De ‘blonde paardenstaartjes’ domineren, wordt weleens grappend gezegd. Klinkt lollig, maar de ondertoon is serieus: studenten bij medische studies vormen geen afspiegeling van de maatschappij. Kinderen van ouders met een migratieachtergrond zijn ondervertegenwoordigd. Net als eerstegeneratiestudenten: zij die als eerste van hun familie naar een universiteit of hogeschool gaan. En nu zijn zelfs mannen ondervertegenwoordigd.

De selectiemethodes die universiteiten sinds 2000 geleidelijk zijn gaan gebruiken om te schiften in de grote groep schoolverlaters die naar populaire studies willen staat ter discussie. Loting werd in 2017 afgeschaft omdat het oneerlijk zou zijn: heel gemotiveerde leerlingen vielen alsnog buiten de boot. Maar de selectie die sindsdien wordt toegepast voor geneeskunde, diergeneeskunde, tandheelhunde en psychologie heeft ook een ongunstig effect: er komt vrijwel alleen een bepaald type student binnen.

Dat zijn consciëntieuze leerlingen met hoge cijfers, een mooi ‘cv’ en een goed onderbouwde motivatie. En op achttienjarige leeftijd zijn dat vooral meisjes. Met hoogopgeleide, welgestelde ouders. „En een waterflesje bij zich”, zegt Smulders.

Elk jaar proberen tussen 5.000 en 9.000 vwo’ers te worden toegelaten tot één van de 2.785 geneeskundeplekken. Ruim 1.200 scholieren doen toelatingsexamen voor de 225 plekken bij diergeneeskunde. 1.363 melden zich voor een van de 243 plekken bij tandheelkunde. Zelfs voor de 5.800 studieplekken voor psychologie zijn veel te veel aanmeldingen.

De ‘decentrale selectie’, waarbij universiteiten en hogescholen zelf selectiecriteria mogen hanteren, zou aan oneerlijkheid een eind maken. Voortaan konden opleidingen vooraf kijken naar cijfers én naar motivatie van aankomende studenten.

Dit model wordt ruim vijf jaar later door veel opleidingen gebruikt: vorig studiejaar selecteerde 17 procent van de voltijd hbo-bacheloropleidingen, 16 procent van de bacheloropleidingen aan universiteiten en ruim een derde van de universitaire masteropleidingen. Ze laten aspirant-studenten een toelatingsexamen doen, vragen om motivatiebrieven, aanbevelingen, cijferlijsten, een cv met praktijkervaring, of een combinatie daarvan.

Niet alleen studies met meer aanmeldingen dan beschikbare plekken, zoals medische opleidingen, selecteren. Ook opleidingen zonder capaciteitsprobleem gebruiken het om vooraf kandidaten af te wijzen, blijkt uit een kritisch rapport van de Onderwijsinspectie dat vorige week verscheen.

Universiteiten hebben volgens Rolf Groenwold, hoogleraar klinische epidemiologie aan het LUMC in Leiden, allerlei „hoepels” bedacht waar de scholier door moet springen om te worden toegelaten tot een van die numerus fixus-opleidingen. „Ik begrijp niet waarom het vwo-diploma alleen niet goed genoeg is voor bijvoorbeeld geneeskunde”, zegt hij. „De meeste jonge geneeskundestudenten hebben nu een training gevolgd, tegen betaling, om zo de selectie door te komen. Als je dat niet kunt betalen of niet weet dat het bestaat, dan heb je minder kans om te worden toegelaten.”

Jaber Asaksak (27), zesdejaars geneeskunde – „Bijna klaar!” – was lang de enige student in de collegezaal met een Marokkaans-Nederlandse achtergrond én een van de weinigen die niet uit een artsenfamilie kwamen. Hij wist al jong dat hij later arts wilde worden en sloot zich drie maanden op om te studeren voor de selectietoets. Eenmaal binnen bij geneeskunde hoorde hij van andere studenten dat zij vrijwel allemaal door hun ouders naar speciale trainingsdagen waren gestuurd. „Had ik nog nooit van gehoord.”

[Revisor]

Potpourri van selectiecriteria

Waarom al die hoepels? „Dat is vaak onduidelijk”, zegt Susanne Rijken, inspecteur hoger onderwijs bij de Onderwijsinspectie. „Er wordt een potpourri van selectiecriteria en –instrumenten gebruikt om te selecteren, vaak zonder dat helder is wat het doel is.”

Selectie komt de toegankelijkheid van het hoger onderwijs niet ten goede, waarschuwt de inspectie. Het vergroot de kans dat je bij voorbaat een groep aspirant-studenten uitsluit: jongeren voor wie studeren niet vanzelfsprekend is, omdat hun ouders het niet hebben gedaan. En laatbloeiers, of scholieren die denken dat ze de selectie toch niet zullen halen.

„Bepaalde groepen hebben nu minder kans toegelaten te worden”, zegt Rijken. „We zien dat de studentenpopulatie bij opleidingen waar wordt geselecteerd daardoor homogener is geworden. Minder divers.”

Volgens huisarts (en de Volkskrant-columnist) Danka Stuijver zou gedeeltelijke afschaffing van de decentrale selectie ertoe kunnen leiden dat meer studenten zónder hoogopgeleide ouders een kans maken op een plek bij geneeskunde. „Dat zou wel goed zijn. Je wilt toch wat diversiteit in de ziekenhuizen en de huisartsenzorg. Als je artsen hebt met verschillende achtergronden, kun je patiënten met verschillende achtergronden beter helpen.” Ook traumachirurg en opleider Marijn Houwert, van het UMC Utrecht, vindt de huidige populatie jonge geneeskundestudenten iets te eenzijdig samengesteld. Hij vraagt zich af of je van heel hoge cijfers halen de beste zorgverlener wordt. „Je moet als arts ook communiceren en sociaal zijn. Geïnteresseerd zijn in de persoon die tegenover je zit.”

Waar je wieg staat

Loting maakt geen onderscheid in waar je wieg stond, terwijl selectie dat in zekere zin wel doet. Het werkt kansenongelijkheid in de hand, schrijft Louise Elffers, bijzonder hoogleraar en lector aan de Universiteit en Hogeschool van Amsterdam, in haar vorig jaar verschenen boek Onderwijs maakt het verschil. Kansenongelijkheid in het Nederlandse onderwijs: „Bij het gebruik van motivatie-indicatoren ligt de invloed van kapitaal op de loer. Voor het schrijven van een goede motivatiebrief helpt het bijvoorbeeld als je ouders weten wat de bedoeling van zo’n brief is en de brief kunnen nalezen op taalfouten [...] Studenten van wie de ouders niet hebben gestudeerd in het hoger onderwijs, de eerstegeneratiestudenten en studenten van wie de ouders de Nederlandse taal minder goed beheersen, hebben minder toegang tot zulke hulp.”

Onderzoek van Lianne Mulder, die promoveert aan het Amsterdam UMC op kansenongelijkheid in selectieprocedures, toont dit haarfijn aan. Mulder vergeleek verschillende nationale cohorten kandidaten bij medische studies. Meisjes en kandidaten met rijke ouders (behorend tot de 10 procent welvarendste Nederlanders) hadden ook toen er nog voornamelijk werd geloot meer kans om te worden toegelaten. „Er was destijds sprake van gewogen loting”, zegt Mulder. „Hoe hoger je cijfers, hoe hoger de kans dat je werd ingeloot.”
En meisjes, blijkt uit eerdere onderzoeken, halen op het vwo gemiddeld hogere cijfers dan jongens. Bovendien sturen ouders die het kunnen betalen hun kind vaker naar bijles en huiswerkbegeleiding om betere cijfers te halen.

Na de invoering van selectie werd dit effect nog sterker en kwamen er twee variabelen bij, zag Mulder. Kandidaten met ouders die zelf als zorgverlener werkten (als arts of fysiotherapeut, bijvoorbeeld) maakten meer kans, terwijl kandidaten met ouders met een migratieachtergrond (uit Marokko, Turkije, Suriname of Caribisch Nederland) juist minder kans maakten om door de selectie te komen.

Het aandeel medische studenten met een dergelijke migratieachtergrond nam af van 6,6 naar 5,7 procent, becijferde Mulder. Terwijl het percentage kandidaten met deze migratieachtergronden dat zich aanmeldden voor een medische studie in dezelfde periode toenam, van 6,4 naar 7,1 procent.

Ook recent onderzoek van promovenda Suzanne Fikrat-Wevers (Erasmus MC) toont aan dat verschillende selectie-instrumenten tot kansenongelijkheid kunnen leiden. „Door te selecteren op cijfers worden kandidaten met een lagere sociaal-economische achtergrond benadeeld, terwijl een proefstudeertoets of het vragen om een cv met praktijkervaring kandidaten met een migratieachtergrond kunnen benadelen”, zegt zij.

Een netwerk in de medische sector is een belangrijke factor geworden in de race om een plek. En dat is gemakkelijker als een van je ouders arts is, of bevriend met een tandarts.

Een meerderheid van de Tweede Kamer is inmiddels voor terugkeer van loting, om een eind te maken aan deze kansenongelijkheid, bleek afgelopen week tijdens een Kamerdebat (zie inzet).

Maar loting is geen echte oplossing, denkt Mulder. „Je compenseert daarmee niet de kansenongelijkheid die al eerder in het onderwijs is ontstaan.”

Hoe het wel moet? Daarvoor wijst Mulder naar toelatingsprocedures op buitenlandse universiteiten. Zij doen aan contextualized admissions”, zegt Mulder. Ze kijken naar de prestaties van kandidaten in de context waarin die zijn behaald. Met andere woorden: de opleidingen hebben iets meer oog voor aspirant-studenten die ondanks bijvoorbeeld sociaal-economische hindernissen tot hier zijn gekomen. „Zo kun je resultaten, zoals schoolcijfers, anders wegen en meer kansen bieden aan groepen kandidaten voor wie het niet vanzelfsprekend is dat zij naar de universiteit gaan.”

De vele eisen die worden gesteld aan de scholier en aan ambitieuze jonge studenten leveren hen vooral veel stress op, zegt Yvo Smulders. „Al die stages en andere prestaties die ze leveren geven ze wel een plek bij de studie geneeskunde. Maar er kan best wat druk af – er moet meer tijd zijn om te mijmeren, om je te vervelen. Daar leer je als student ook van. Je moet je toch ook ontwikkelen als mens, ook als je dokter wordt.”
_________________________________________

Tweede Kamer wil loting terug

Deze week sprak de Tweede Kamer over een wijziging van de Wet op het hoger onderwijs en wetenschappelijk onderzoek, waarmee loting weer zou worden ingevoerd bij studies met een numerus fixus.
Als dat gebeurt, en daar lijkt het wel op, kunnen opleidingen loting naast selectie gebruiken als middel om studenten toe te laten of te weren. Onderwijsminister Robbert Dijkgraaf (D66) is voorstander van de wetswijziging, omdat het de kansengelijkheid volgens hem vergroot.

Universiteiten en UMC’s zijn ook voor. „Het is goed dat opleidingen daarmee extra gereedschap in handen krijgen”, zegt een woordvoerder van Universiteiten van Nederland (UNL). De universiteiten willen er – net als CDA, ChristenUnie en VVD – een extra optie aan toevoegen. Opleidingen met een numerus fixus zouden wat hun betreft de mogelijkheid moeten krijgen om de 25 procent beste aspirant-studenten (met de hoogste cijfers) sowieso toe te laten en de 25 procent met de laagste cijfers te weren. De middengroep die overblijft, moet vervolgens loten om een plek.

Dit zogeheten Klaas Visser-model, vernoemd naar de opleidingsdirecteur die het bedacht, is ook favoriet bij studentenorganisatie ISO. Voorzitter Terri van der Velden: „Het biedt meer kans dat de juiste student op de juiste plek terechtkomt. En het is beter voor de kansengelijkheid dan alleen loten, waarbij willekeur ontstaat.”

Dijkgraaf is geen fan van dit model, zei hij dinsdag tijdens het debat, omdat het bij voorbaat een groep studenten uitsluit.

De Kamer stemt komende week over de wetswijziging.


https://www.nrc.nl/nieuws/2023/01/27...ijker-a4155590

[Revisor]

Kamer steunt wetswijziging: weer loten bij toegang hoger onderwijs

Onderwijs Voor toegang tot studies met een numerus fixus mag weer worden geloot. De huidige selectieprocedure pakte oneerlijk uit. De Wet op het Hoger Onderwijs wordt hiertoe gewijzigd.

Patricia Veldhuis & Frederiek Weeda 14 februari 2023 om 15:13


Studenten van de Vrije Universiteit tijdens een tentamen in de RAI. Foto Robin van Lonkhuijsen/ANP

Opleidingen met een numerus fixus mogen weer loten voor toegang. De selectierondes die ze de afgelopen jaren hadden opgetuigd voor medische studies bleken in de praktijk oneerlijk uit te pakken. Voornamelijk meisjes met een mooi ‘cv’, een goed onderbouwde motivatie en hoogopgeleide, welgestelde ouders bleken de hordes te kunnen nemen.

Dinsdagmiddag stemde de Tweede Kamer in met een wijziging op de Wet op het Hoger Onderwijs die loting weer mogelijk maakt naast selectie.

Loting werd in 2017 afgeschaft omdat het oneerlijk zou zijn: heel gemotiveerde kandidaten vielen alsnog buiten de boot. Maar de ingevoerde selectiemethodes bleken nóg oneerlijker te zijn.

‘Klaas Visser’ model

Waarschijnlijk kiezen de universiteiten voor het zogeheten ‘Klaas Visser’ model: daarbij mag een kleine groep schoolverlaters met gemiddeld een 7.5 voor zijn eindexamens sowieso worden toegelaten. Dat is elk jaar hooguit 12 procent van de kandidaten. De overige 88 procent kan dan meedoen aan een loting, mits ze hun motivatie hebben bewezen door bijvoorbeeld op een informatiedag te komen. Meestal komt eenvijfde niet opdagen. Zij mogen dan niet meer meeloten. Er is, volgens oud-opleidingsdirecteur in Amsterdam, Klaas Visser, geen bewijs dat vwo-scholieren met lagere eindexamen cijfers minder geschikt zijn voor geneeskunde, diergeneeskunde, tandheelkunde of psychologie.

Het idee om de 25 procent kandidaten met de laagste examencijfers bij voorbaat uit te sluiten van loting, wat twee weken geleden in de Tweede Kamer werd geopperd, krijgt geen steun van de Nederlandse Federatie van UMC’s en de Universiteiten Nederland. Zij schrijven in een brief aan minister Dijkgraaf (OCW, D66) dat zij „dus enkel een door de opleiding zelf geformuleerde inspanningsverplichting willen vragen van studenten als voorwaarde om mee te mogen doen aan de loting en willen geen verdere toelatingseisen toevoegen”.

Geneeskunde

Elk jaar proberen tussen 5.000 en 9.000 vwo’ers te worden toegelaten tot één van de 2.785 geneeskundeplekken. Ruim 1.200 scholieren doen toelatingsexamen voor de 225 plekken bij diergeneeskunde. 1.363 melden zich voor een van de 243 plekken bij tandheelkunde. Zelfs voor de 5.800 studieplekken voor psychologie zijn veel te veel aanmeldingen.

De wetswijziging liet lang op zich wachten. Het voorstel werd al in 2021 ingediend door toenmalig onderwijsminister Ingrid van Engelshoven, maar werd na de val van Rutte 3 controversieel verklaard.

Het lijkt te gaan om een kleine ingreep maar is controversieel geworden omdat de verdeling van schaarse plekken voor een gegarandeerd goede toekomst ‘eerlijk’ zou moeten verlopen. Uit verschillende onderzoeken aan ondermeer de Vrije Universiteit en de Erasmus Universiteit, bleek dat selectie de kansen verkleint van vwo’ers die geen hoogopgeleide ouders hebben of hoge cijfers. Opleidingen vragen in hun selectieprocedures bijvoorbeeld om motivatiebrieven, relevante praktijkervaring of aanbevelingen. Dat is gemakkelijker als je ouders zelf arts zijn of artsen kennen. Ook nemen de meeste opleidingen selectie-toetsen af. Daarvoor kunnen aspirant-studenten tegen betaling trainen bij commerciële bureaus.


https://www.nrc.nl/nieuws/2023/02/14...rwijs-a4157059

[Revisor]

Onderzoek

Veel signalen van stagediscriminatie op multiculturele mbo-scholen

ROC Midden Nederland verzorgt mbo-opleidingen voor Utrecht en omstreken. Beeld anp

Drie op de tien stagecoördinatoren op het mbo vingen het afgelopen jaar signalen op van discriminatie. Dat blijkt uit een enquête van onderzoeksbureau SEO.

Merijn van Nuland 7 maart 2023, 21:27

Mbo-studenten krijgen vaak te maken met stagediscriminatie. Dat blijkt uit een rapport van onderzoeksbureau SEO in opdracht van het ministerie van onderwijs. Het bureau nam een enquête af onder ruim 800 stagecoördinatoren die werkzaam zijn op mbo-scholen in het hele land. Maar liefst drie op de tien hebben afgelopen jaar signalen over stagediscriminatie ontvangen.

Vooral op multiculturele mbo-scholen veel signalen

Voornamelijk studenten met een migratieachtergrond lijken daarvan de dupe te zijn. Op scholen waar meer dan een derde van de studenten een migratieachtergrond heeft, zegt een kwart van de stagecoördinatoren dat er zelfs ‘regelmatig of vaak’ sprake is van stagediscriminatie. Zo worden studenten met een niet-westerse achternaam of pasfoto niet teruggebeld na een sollicitatie, of zijn een hoofddoek en gebrekkige taalvaardigheid een reden voor afwijzing, signaleren de stagecoördinatoren.

Dit probleem speelt minder bij vrij homogene studies. Voor opleidingen waar minder dan een op de acht studenten een migratieachtergrond heeft, meldt 57 procent van de stagecoördinatoren dat discriminatie ‘zelden tot nooit’ voorkomt. Ter vergelijking: bij opleidingen met veel allochtone jongeren is dit percentage 30 procent.

Minder discriminatie op scholen die studenten aan stage helpen

Uit het onderzoek blijkt ook dat er minder discriminatie wordt gemeld op scholen die een actievere rol spelen bij het vinden van een stageplaats. Helpt de mbo-school bij ‘matching’ tussen student en leerbedrijf, dan geeft 60 procent van de coördinatoren aan dat er niet of nauwelijks discriminatie voorkomt. Scholen die de selectie volledig overlaten aan het stagebedrijf scoren slechter: in die gevallen rapporteert 53 procent van de coördinatoren geen signalen van discriminatie.

Onlangs spraken het ministerie, mbo-instellingen en bedrijven af om stagediscriminatie harder aan te pakken. In een ‘stagepact’ beloofden alle mbo-scholen om vaker stagematching toe te passen. Het kan discriminatie verminderen, maar heeft volgens de stagecoördinatoren niet alleen maar voordelen, blijkt ook uit het SEO-onderzoek. Zo kennen zij hun studenten en de leerbedrijven niet altijd goed genoeg om de juiste student aan het juiste bedrijf te koppelen.


https://www.trouw.nl/onderwijs/veel-...olen~b89a7822/