![]()
Interview Ingrid Robeyns
Het rijke Noorden ontkent schuld voor klimaatschade, stelt filosoof Ingrid Robeyns
Tijdens de klimaattop in Egypte loopt de discussie over de klimaatsteun van het rijke Noorden aan het armere Zuiden hoog op. Maar is dat hulp of compensatie? Dat maakt zeker uit, zegt filosoof Ingrid Robeyns.
Lodewijk Dros 17 november 2022
Bij de onderhandelingen tijdens de klimaattop in Sharm-el-Sheikh gaat het over miljarden. Maar hoe wordt dat genoemd: humanitaire hulp of compensatie? “Dat maakt nogal uit”, zegt econoom en filosoof Ingrid Robeyns, hoogleraar ethiek van instellingen in Utrecht en gespecialiseerd in klimaatkwesties en rechtvaardigheid.
De Nederlandse klimaatgezant in Egypte, Jaime de Bourbon de Parme, wil graag dat landen zich ‘solidair’ verklaren. Critici vinden dat ‘bedrieglijk’. Want hier is geen ‘gewone’ natuurramp gaande, maar klimaatschade met aanwijsbare schuldigen.
Door het woord ‘solidair’ te gebruiken, vermijdt Nederland het woord ‘verantwoordelijk’, zegt Robeyns: “Zo kun je er niet op worden aangesproken. Ik vind dat niet correct. Het is een term waarmee we ons tot niets verplichten, en die dus goedkoper is.”
Vergelijk het met een goed doel, zegt Robeyns. “Lovenswaardig als je eraan geeft, maar doe je het niet, dan ben je nog geen slecht mens. Overstroomd Pakistan helpen, dat voelt goed. Het is een heel ander frame als je zegt: we moeten betalen omdat wij in het noorden het overgrote deel van de uitstoot hebben veroorzaakt, waardoor een derde van Pakistan onder water staat en mensen massaal verdrinken.”
De oorzaak ervan – zo’n 90 procent van de historische uitstoot bovenop wat de aarde aankan – ligt in het mondiale noorden. Maar die landen willen het liefste ‘wegblijven van aansprakelijkheid’.
Ingrid Robeyns
Klimaatjuristen spreken ze daarop aan.
“Ja, zij vinden dat het zuiden die verantwoordelijkheid kan afdwingen, door het noorden aansprakelijk te stellen voor de klimaatschade. Daarom proberen ze termen als ‘verantwoordelijkheid’ te omzeilen.
“Als je schade hebt aangericht, hoor je die te vergoeden. Maar je kunt ook helpen uit liefdadigheid, dus zonder verplichting. Het mondiale noorden probeert de morele last zo licht mogelijk te houden: we zijn niet verantwoordelijk, maar we gaan kwetsbare mensen natuurlijk wel helpen. Je wordt niet op het matje geroepen, maar je stelt je hulpvaardig op. Politiek is dat ook slim, want de leiders hier weten dat kiezers het niet fijn vinden om voor klimaatzaken verantwoordelijk gehouden te worden.”
Bij verantwoordelijkheid ben jij de dader en de ander het slachtoffer?
“Precies. En dat is pijnlijk. Je bent schuldig aan milieuschade die je moet vergoeden. Ik weet dat een groot deel van het electoraat dat niet wil horen. Misschien is ‘solidariteit’ daarom het enig haalbare, maar moreel is het niet juist. We dragen hier een schuld die we ontkennen.”
Daardoor, waarschuwt Robeyns, verspelen we ons recht van spreken. “Wie zijn wij om tegen Congo, een kleine uitstoter, te zeggen: jullie mogen de olie onder het regenwoud niet verkopen – terwijl het land het geld hard nodig heeft en het noorden veel te weinig doet om zijn eigen uitstoot aan te pakken? De geloofwaardigheid van het noorden verdampt.
“Onze overheid praat er niet over, maar we moeten het er wel over hebben, hier. Politici, captains of industry, wetenschappers, ze horen ons uit te leggen dat we een historische verantwoordelijkheid hebben. De discussie over het slavernijverleden leert dat we daar al evenwichtiger mee kunnen omgaan. We hebben in het verleden grote fouten gemaakt. Daar is erkenning voor nodig, en materieel herstel.”
Robeyns oppert om elke eerste maandag van de maand de premier en de klimaatminister tijdens een persconferentie op tv te laten uitleggen wat de klimaatproblemen zijn en wat ze daar aan willen gaan doen. “Zo kunnen ze de bevolking informeren en meenemen. Ook om de klimaatreparaties – geld naar het zuiden als herstelbetalingen – te verkopen. Daartoe zijn we moreel verplicht en het zou de geopolitieke relaties tussen noord en zuid herstellen.”
Wat is het alternatief?
“De allerrijksten kunnen zich lang weren tegen wat komen gaat en klimaatbunkers bouwen. En wij zullen ons nog een tijdje aardig redden, hier. Maar in landen als Pakistan zijn de gevolgen al groot. Als we de economie niet sneller vergroenen, wordt het voor iedereen een hel op aarde. Hoeveel klimaatdoden zijn er al gevallen? Dit is een kwestie van leven en dood. Je zou hopen dat als we ons dat beter realiseren, we dan ook beter begrijpen dat solidariteit niet volstaat. We zijn verantwoordelijk, en dat heeft consequenties.”
https://www.trouw.nl/klimaattop/het-...eyns~b8fe424e/
Bladwijzers