Noord-Afrika
Frans? Engels? Of toch Arabisch? Debat over onderwijstaal laait op in Marokko
Leerlingen luisteren naar hun onderwijzer op een basisschool in de Marokkaanse hoofdstad Rabat. Beeld REUTERS
Het Engels rukt op in Marokko. Sommigen pleiten er zelfs voor om Engels, ten koste van Frans, tot eerste buitenlandse taal te bevorderen op scholen. ‘Frans is de taal van de croissant,’ schampert een twitteraar.
Arjen van der Ziel 15 april 2022, 13:02
Was het knutselwerk van een grapjas? Of van een activist? Marokkanen deelden de laatste dagen op sociale media driftig een officieel uitziend bericht. Het ging over de naderende vervanging van het Frans door Engels op basisscholen vanaf het nieuwe schooljaar. Het bericht zag er zo geloofwaardig uit dat het ministerie van onderwijs in Rabat het maandag nodig vond om een nadrukkelijke ontkenning te publiceren. Op Twitter plaatste het departement de verklaring met pontificaal een rood stempel erop met de kreet ‘gefabriceerd’.
Afgelopen najaar begonnen activisten in Marokko onder hashtags als #Ja_tegen_het _Engels_in_plaats_van_het_Frans een online-campagne voor vervanging van het Frans door het Engels in het onderwijs. De activisten vinden het Frans ouderwets en onpraktisch, en te veel de taal van de vroegere koloniale overheerser. Ze hopen dat Marokko met Engels beter aansluiting zal vinden bij de handel en wetenschap in de rest van de wereld.
Een gevoelig debat
“Frans is de taal van de croissant”, twitterde ene Habib deze week schamper in reactie op de verklaring van het ministerie. “Het heeft niks anders gebracht dan omkoping en corruptie, om nog maar niet te spreken van protectionisme.”
De pleitbezorgers van het Engels mengen zich hiermee in een gevoelig, telkens weer oplaaiend debat in Marokko. Want de taalsituatie op de scholen in het Noord-Afrikaanse land is al jaren ingewikkeld.
De meeste Marokkanen spreken als eerste taal darizja, oftewel Marokkaans Arabisch, een mengeling van Arabisch en Berbers, met veel Franse en Spaanse invloeden. Daarnaast spreekt een grote groep van huis uit Tamazight, ofwel Berbers.
De eigen islamitische identiteit benadrukken
Maar in het lager onderwijs krijgt het overgrote deel van de Marokkanen les in het Standaard Arabisch, een taal die ze thuis niet spreken. Ook krijgen de scholieren lessen Frans, eveneens een taal die ze van huis uit niet spreken. Op de middelbare school komt daar vervolgens steeds meer Frans bij. En in grote delen van het hoger onderwijs kom je zonder beheersing van de taal van Molière niet ver. Zeker in het technisch onderwijs, bij medicijnen en in de bètawetenschappen overheerst het Frans.
Decennialang zetten de Marokkaanse autoriteiten in op een geleidelijke arabisering van het onderwijs, om de eigen islamitische identiteit te benadrukken en afscheid te nemen van de koloniale erfenis. Maar dat proces is nooit consequent doorgetrokken in alle hoeken van het onderwijs en wordt sinds 2019 weer teruggedraaid.
Intussen is het Frans altijd belangrijk gebleven. Ruwweg een derde van de Marokkanen spreekt Frans. Het is de taal van de stedelijke elite, de zakenwereld en het toerisme.
Politici sturen hun kinderen naar Franstalige scholen
Zelfs conservatieve politici die publiekelijk pleiten voor het Arabisch sturen hun eigen kinderen, als ze het kunnen betalen, naar particuliere Franstalige scholen om hen een betere toekomst te geven. Dit is deels een weerspiegeling van machtsverhoudingen, want Frankrijk is verreweg de belangrijkste handelspartner en lokale vestigingen van bedrijven als Peugeot en Renault hebben tienduizenden mensen in dienst.
Tegelijk rukt het Engels op, vooral onder jongeren en hoogopgeleiden in de steden. Zij pikken het op van sociale media en hiphopsongs, films en series, en volgen in groten getale Engelse les aan particuliere instituten.
Volgens een peiling die de British Council vorig jaar liet uitvoeren onder jongeren van 16 tot 25 jaar in Marokkaanse steden vond 40 procent Engels de belangrijkste buitenlandse taal om te leren, tegen slechts 10 procent die Frans het belangrijkst vond. Bijna drie kwart van de stedelijke jongeren gaf aan dat Engels wat hen betreft beter de eerste buitenlandse taal kan worden.
‘Je maakt het allemaal wel heel ingewikkeld’
Toch is zeker niet iedereen enthousiast over deze pleidooien voor het Engels. De Marokkaanse academicus Khalid Hajji, verbonden aan de Mohammed I Universiteit in Oujda, stelde in december in een opiniestuk dat ‘niks erop wijst’ dat vervanging van de ene door de andere buitenlandse taal het onderwijs zal verbeteren. “Het vervult vooral een verlangen, net als bij het Frans, om sprekers van een andere taal na te apen om sociale status te verwerven”, smaalde hij.
Deskundigen waarschuwen bovendien dat de bepleite overgang in de praktijk vooralsnog onhaalbaar is. “Ze kunnen het wel willen”, zegt de Nederlandse arabist en Marokko-kenner Jan Hoogland. “Maar het is zeker de komende tien tot vijftien jaar nog volkomen onmogelijk. Ze hebben simpelweg de mensen niet om alle Engelse les te geven en ze hebben ook helemaal de leerkrachten niet die andere vakken in het Engels kunnen doceren.”
Hoogland was enkele jaren onderwijsattaché op de Nederlandse ambassade in Rabat en kent het Marokkaanse onderwijs goed. “Marokkanen krijgen nu al massaal les in talen die ze van huis uit niet spreken, wat enorme problemen veroorzaakt. Op Marokkaanse universiteiten vallen heel veel studenten uit omdat ze het Frans niet aan kunnen. Als je nu weer een nieuwe vreemde taal gaat toevoegen, maak je het allemaal wel heel ingewikkeld.”
https://www.trouw.nl/buitenland/fran...okko~b4e5abb4/
Bladwijzers